Column: Muiterij op marineschip door zuinigheid regering

Marineschepen zijn vaak vernoemd naar personen of begrippen uit de vaderlandse geschiedenis. Zeeheld Michiel de Ruijter heeft met zijn vlaggenschip ‘De Zeven Provinciën’ heel wat zeemijlen afgelegd. Nederland was in die tijd een republiek met ‘Zeven Verenigde Provinciën’. Heel wat schepen kregen daarna dezelfde naam. In 1933 was ‘een’ Zeven Provinciën actief in de wateren bij Indonesië.

In de jaren dertig was er een wereldwijde recessie. Ook in Nederland moest de broekriem flink worden aangehaald. De immense werkloosheid was een grote uitdaging voor de toenmalige regering. Uitkeringen en lonen werden stelselmatig verlaagd. Ambtenaren, waaronder ook defensiepersoneel, kregen steeds minder in hun loonzakje. Toen er in 1933 weer een flinke verlaging werd aangekondigd, vonden er protestacties plaats, ook in Indonesië. Indonesische actievoerders die tevens protesteerden tegen discriminatie en de slechte levensomstandigheden aan boord van de marineschepen, werden gevangengezet. Als reactie daarop gijzelde een groep Indonesische matrozen alle officieren van hun schip, de Zeven Provinciën. De matrozen verklaarden: “Het is ons doel om protest te uiten tegen de onrechtvaardige salarisvermindering en tegen het in hechtenis nemen van hen die daartegen geprotesteerd hebben.”

De muiterij kwam hard aan bij de Nederlandse regering. Toenmalig politicus Hendrik Colijn kon niet geloven dat ‘inlanders’ zo’n schip konden besturen. Daar zouden zij de vaardigheden niet voor bezitten. Hij verklaarde: “Het schip heeft zee gekozen en dat wijst erop dat ook Europees personeel bij de muiterij betrokken is, het Indische personeel is niet in staat het schip te manoeuvreren.” De anti-revolutionair suggereerde ook dat er korte metten gemaakt moest worden met de muiters: “Men moet die muiterij onderdrukken, zoonodig door het schip met een torpedo naar den bodem van den Oceaan te zenden.” Twee onderzeeërs, drie vliegboten en drie andere marineschepen zetten dan ook de achtervolging op de Zeven Provinciën in.

Zes dagen na de kaping van het schip gooide een ‘overijverige’ piloot van een watervliegtuig een bom op het voordek van het schip, waar juist een groepje matrozen stond. Het gevolg was dat er 23 doden en vele gewonden vielen. Eigenlijk had de bom als ‘schot voor de boeg’ een waarschuwing moeten zijn. Maar de muiterij was beëindigd. Colijn kreeg gedeeltelijk zijn zin.

Het was een gebeurtenis waar jarenlang een taboe op rustte. De regering was niet blij met en kritisch programma van de VPRO in 2005 over het voorval en door dagblad Trouw werd de uitzending gezien als ‘grove laster’…

Kees Zwaan

(Foto: De Zeven Provinciën in de jaren dertig – Tropenmuseum)