Column: Met de fiets geboren

Een Duitser die net met zijn vrouw per fiets een bezoek had gebracht aan het centrum van Groningen sprak mij aan. Hij had net als ik zijn camper geparkeerd op een gratis camperplek in een prachtig park aan de rand van de stad. Hem viel het op dat de stad overvol was met fietsen en fietsers en dat zou volgens hem in Duitsland heel anders zijn. Het was een hele toer voor hem geweest om zich door een onafzienbare stoet van fietsers te manoeuvreren. Dat was hij niet gewend. Dat Nederland een fietsland is wist hij eigenlijk wel. “Die Holländer werden fast mit dem Fahrrad geboren”, merkte hij op. Ik kon het niet laten om daar op te reageren met: “Aber die Deutschen haben im Zweiten Weltkrieg alle unsere Fahrräder geklaut.” Hij wist precies waar ik het over had.

Misschien was zijn vader ook wel betrokken geweest bij het ‘klauen’ van onze rijwielen. Fotograaf Niestadt maakte heimelijk een foto van Duitse soldaten die fietsen van Schagenezen ‘inzamelden’. In Callantsoog en de Zijpe was het een foute burgemeester die nauwgezet alle fietsen van de inwoners registreerde. Bijna iedereen moest zijn fiets inleveren. De burgemeester niet, want hij was lid van de NSB. Mijn vader ook niet, want hij was boer. Hij mocht zijn Gazelle houden. Zijn motorfiets had hij eigenlijk in moeten leveren, maar die verstopte hij onder het hooi. Na het vertrek van de Duitse bezettingsmacht haalde hij zijn DKW RT 98(cc) weer tevoorschijn.

Goedmaken

In de eerste decennia na de oorlog klonk het ‘eerst mijn fiets terug’ bijna als een reflex uit de mond van menige Hollander die met een Duitser werd geconfronteerd. In latere jaren ebde de haat voor de Duitse fietsendieven wat weg. Voor veel oudere Nederlanders zijn Duitsers echter nog steeds ‘fietsendieven’. Maar er zijn ook steeds meer jonge Duitsers die zich realiseren wat hun voorzaten losmaakten door hun jatpraktijken. Zoals bijvoorbeeld kunstenaar Andi Elsner die in 1995 met 50 gereviseerde fietsen in Amsterdam postvatte, om ze aan (oudere) voorbijgangers aan te bieden als een soort ‘Wiedergutmachung’. Een iets recenter gebaar om ‘het weer een beetje goed te maken’ was van docent Jochen Baier, die met 19 andere Duitsers 250 kilometer per fiets naar Nederland reed. In Utrecht werden de fietsen gedoneerd aan Vluchtelingenwerk. De Stichting was er heel blij mee en asielzoekers maken er nu dankbaar gebruik van. Een Duitse auteur schreef: “Der Niederländer, der fast mit der fiets geboren wird, sieht in der Wegnahme desselben so ungefähr das Schlimmste, was ihn treffen köntte”. Bijna nog erger dan de vernietiging van de Nederlandse infrastructuur, de vernielde bebouwing of de deportatie van 100.000 Nederlandse Joden. Maar dat lijkt me schromelijk overdreven…

Kees Zwaan

Hollands Kroon

(Foto: Niestadt Beeldbank/Zijper Museum Schagerbrug)