Column: Kan Schagen ‘gasklever’ dwingen?

‘Gasklevers’, mensen die niet van het gas af willen om wat voor reden dan ook, kunnen  gedwongen worden hun gasaansluiting verwijderen. Dit staat in het Wetsvoorstel gemeentelijke instrumenten warmtetransitie. Deze wet maakt verzet onmogelijk. Gaat Schagen dit doen?

Er zullen altijd mensen zijn die er geen zin in hebben en aardgas prima vinden. Vrijheid blijheid. ‘Gasklevers’ worden ze genoemd die weigeren aan de warmtetransitie mee te werken. Het Wetsvoorstel gemeentelijke instrumenten warmtetransitie, dat nu bij de Raad van State ligt, zal het deze groep onmogelijk maken zich nog te verzetten. Dat concludeert Daisy Tempelman, lector Juridische Vraagstukken in de Energietransitie, in Tijdschrift voor Consumentenrecht & Handelspraktijken.

Dat het deze kant opgaat kent een geschiedenis. In ons land zijn er pilots gaande van het van het gas afhalen van hele buurten en wijken. Het rumoer ontstond in 2020 toen de gemeente Utrecht de bewoners van de wijk Overvecht-Noord verplicht wilde overzetten op een warmtenet.

De commotie hierover bereikte de Tweede Kamer en leidde tot een gezamenlijke motie van VVD-Kamerlid Daniel Koerhuis en 50Plus-Kamerlid Henk Krol. Daarin werd gesteld dat het ‘onwenselijk is dat Nederlandse bewoners op zo’n manier worden behandeld’. De motie werd met 76 stemmen voor aangenomen.

Dit nooit meer, zegt minister Rob Jetten, en vraagt zijn ambtenaren een list te verzinnen. De truc is een wetsvoorstel, dat wijzigingen aanbrengt in zowel de Omgevingswet als de Gaswet, die op 1 januari 2024 in werking treedt. Het doel van het Wetsvoorstel is om gemeenten een ‘aanwijzingsbevoegdheid’ te geven, zodat ze wijken kunnen aanwijzen waar een duurzaam alternatief voor aardgas zal komen.

De gemeenten zijn bijzonder blij met de wet want dan hoeven ze niet tegen de bewoners te zeggen ‘we willen dat u uw huis van het gas afhaalt’. Het moet gewoon. Of u het leuk vindt of niet.

Chinese toestanden dus in ons lieve vaderland. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) is erg blij als de aanwijzingsbevoegdheid er doorkomt. ‘Deze bevoegdheid is een essentiële schakel in het geheel van maatregelen om de energietransitie in de gebouwde omgeving te laten slagen’, liet VNG eerder al als reactie weten.

Het is natuurlijk de vraag of dit wetsvoorstel het zal halen in het parlement. Nederlanders hebben een broertje dood aan dictaten. Goed nieuws is dat huishoudens die de gasafsluiting blijven weigeren niet bedreigd worden met een dwangsom. Dat zal praktisch gezien niet nodig zijn, omdat de netbeheerder de woning simpelweg van het gas zal afsluiten.

Ooit werd hoog opgegeven over participatie in het kader van de Omgevingswet (die overigens weer is uitgesteld), dat burgers en buitenlui nadrukkelijk mogen meepraten over de energietransitie, maar hier komt niets van terecht als burgers gedwongen worden. Weinigen zullen naar de inspraakbijeenkomsten komen omdat ‘alles al vaststaat.’

Lector Daisy Tempelman wijst op nog een rarigheid: de ‘woonlastenneutraliteit’, die inhoudt dat een huishouden geen hogere woonlasten krijgt, lijkt te worden afgezwakt in de memorie van toelichting op het Wetsvoorstel. Reden is de dwang: door iedereen te dwingen gaan de kosten vanzelf omlaag.

De burger die wil vasthouden aan het gas omdat hij geen heil ziet in de energietransitie, de alternatieve voorziening geen verbetering of te duur is, diens huis niet geschikt is voor een warmtepomp  lijkt het nakijken te hebben. Hij wordt gedwongen onder huidig en toekomstig recht toch de overstap te moeten maken naar een energievoorziening zonder aardgas. Deze houding (repressie) is funest voor het draagvlak en moet bestreden worden.

Maar hoe zit het bij bedrijven en instellingen? Gaan we beleven dat huishoudens worden gedwongen en ondernemers niet omdat het economisch belang meespeelt? En de overheid zelf die het vaak laat afweten?

Het is te hopen dat de Raad van State van het wetsvoorstel gehakt maakt. Van dwingen komt alleen maar ellende.

Eugeen Hoekstra