Column: Indiëgangers en Indië-weigeraars

Er was op televisie een serie te zien (Onze jongens op Java) waarin veteranen hun verhalen vertellen. Het zijn nu zeer oude mannen waarvan de meesten een totaal andere visie hebben op de gebeurtenissen dan toen ze destijds (1945-1949) als jonge broekies naar Indonesië werden gestuurd. Eén hunner reisde zelfs terug naar Indonesië om publiekelijk zijn excuses aan te bieden voor wat hij had gedaan tijdens zijn militaire diensttijd. Ook Dr. Hueting, die in 1969 de media opzocht om een boekje open te doen over de oorlog in Nederlands Indië, kwam in de serie weer aan het woord. 

Op de begraafplaats van Hippolytushoef staat een monument dat 4 in Nederlands Indië gesneuvelde militairen herdenkt. Op dezelfde begraafplaats zijn geallieerde militairen begraven: vliegtuigbemanningen. Ieder jaar op 4 mei vindt hier een dodenherdenking plaats, waarbij alle oorlogsslachtoffers herdacht worden. Onder de oorlogsslachtoffers die herdacht worden vallen ook de 4 in Nederlands Indië gesneuvelde jongemannen.

Ook ‘onze’ jongens die weigerden naar Nederlands Indië te gaan hebben of hadden  herinneringen aan de periode 1945-1949. Velen hadden geen zin om zich te begeven in ‘nog een oorlog’. De overheid joeg hen echter op. Veel jongens doken onder. Sommigen voor de tweede maal. Toen zij door de Duitsers werden opgeroepen voor de ‘Arbeitseinsatz’ hadden zij ook geweigerd. Zij wilden niet werken voor een vreemde overheerser. En nu vroeg hun eigen overheid, de Nederlandse Staat, aan hen te doen wat de Duitsers hadden gedaan: met militaire middelen een ander volk onderdrukken. 

Mijn oude overbuurman vertelde mij wel eens over de consequenties van zijn weigering naar Nederlands Indië te gaan. Hij bezocht af en toe de urnenmuur op de begraafplaats van Wieringen waar de as van zijn vrouw werd bewaard. Telkens werd hij weer geconfronteerd met het Indië monument en werd hij herinnerd aan het moment waarop hij werd opgeroepen om zich te melden voor het vervullen van zijn dienstplicht in Nederlands Indië. Hij had de overtuiging dat hij zou worden ingezet voor de belangen van de ‘bezittende klasse’ en vond het daarom niet zijn plicht om naar dat verre buitenland te gaan. Hij werd 16 maanden in een gevangenis opgesloten als een misdadiger. “Gelukkig staat mijn naam niet op het monument” verklaarde hij. 

Voor hem stond het monument symbool voor een verstandige keuze: hij overleefde de periode 1945-1949. Pas in 2013 overleed hij aan ouderdom en niet door een geweerschot of een klewang (Indonesisch zwaard). Aan zijn sterfbed heb ik hem nog herinnerd aan zijn heldhaftige keuze. Het monument had voor hem een speciale betekenis. Een heel andere betekenis dan die de oprichters hadden bedoeld. 

Plichtsgetrouwe jongemannen hadden namelijk hun leven gegeven voor hun vaderland. Hun leven gegeven tijdens het brengen van orde en vrede in een ver land uit naam der Koningin. Tijdens het doen van hun (dienst)plicht gaven zij het grootste offer dat zij konden brengen: hun leven. Een daad die de nabestaanden, hun plaatsgenoten en de Wieringer bevolking niet mochten vergeten. Er kwam een monument ter nagedachtenis aan deze mannen. Dat was wel het minste wat de Wieringer samenleving kon doen…

Kees Zwaan

(Foto 1: Indië monument op Wieringen – Kees Zwaan)

(Foto 2: Dr. Hueting tijdens een persconferentie in 1969 – Nationaal Archief)