Column: Gemeenteraadsleden in verdrukking

Terwijl menigeen zich afvraagt wat de zin is van een gemeenteraad omdat zijn legitimiteit ernstig wordt betwijfeld, mede omdat de vijver waaruit gemeenteraadsleden worden gekozen zo klein is, dat er al lang geen sprake is van een afspiegeling van de samenleving, blijft de Raad van het Openbaar Bestuur (Rob) desondanks tegen beter weten in hopen op betere tijden

De Rob blijft echter hameren op het aloude aanbeeld dat raadsleden meer tijd moeten besteden aan de dialoog met de samenleving. Op die manier kan volgens dezelfde Raad de positie van de gemeenteraad worden versterkt. Gemiddeld besteden gemeenteraadsleden 15,9 uur aan het raadslidmaatschap, weet Rob.  

De Raad pleit voor een andere rolinvulling en tijdsbesteding hiervan. Het versterken van de contacten met de samenleving staat daarin centraal. Mooie woorden, maar ze klinken wel erg gedateerd in de oren. Het is al zo vaak gezegd en geprobeerd. Hoeveel cursussen zijn er niet tegenaan gegooid om raadsleden tot een andere werkhouding te verleiden?

Het lukt niet omdat de werkdruk alleen maar toeneemt, mede doordat gemeenten meer taken hebben gekregen. Bovendien komt beleid steeds vaker tot stand in een ingewikkeld samenspel met instellingen en in regionale samenwerkingsverbanden. Het kost gemeenteraadsleden daardoor steeds meer tijd en moeite om een betekenisvolle rol te kunnen spelen in gemeentelijke besluitvormingsprocessen.

Raadsleden staan steeds meer buiten spel. Het zijn volgers geworden in plaats van trendsetters. Beleid moet komen vanuit de gemeenteraad,  maar in de praktijk komt dat van het college dat het een stuk makkelijker heeft met een flink ambtenarenapparaat achter zich.

De Rob probeert het nog maar een keer. Wees meer volksvertegenwoordiger, maak meer tijd vrij voor gesprekken en contacten met de lokale samenleving. Vergader effectiever, waardoor meer ruimte ontstaat voor interactie met burgers. Deel je tijd zo in zodat ongeveer 50% van de tijd aan besluitvorming en beraadslaging kan worden besteed en de andere 50 % aan interactie met de lokale samenleving. Voorkom overmatige partijpolitiek: burgers zien meningsverschillen liever opgelost.

Mooie adviezen, maar ze stuiten op een werkelijkheid die Rob liever onbenoemd wil houden: het einde van de representatieve democratie als de enige vorm van democratie. Bovengemeentelijke samenwerking die de laatste jaren een grote vlucht neemt onttrekt zich aan de democratische controle terwijl er miljoenen euro’s in omgaan. Idem dito is aan de hand met de Wmo. Dit heeft grote consequenties voor de kwaliteit van de democratische besluitvorming.

De tijd is rijp voor een meer directe en gelijkwaardige betrokkenheid van burgers, in aanvulling op de representatieve democratie. Deze participatieve democratie baant zich een weg door wijken en gemeenten en krijgt steeds meer volgers. De normen van de wetgever en de praktijken in gemeenten blijken elkaar soms in de weg te zitten; de Haagse politieke werkelijkheid past niet altijd op de gemeentelijke praktijk.

De lokale democratie heeft een nieuw impuls nodig zodanig dat politici en burgers samen om de tafel gaan zitten, dat zou per vraagstuk kunnen, of op een bepaald beleidsterrein, om met elkaar oplossingen te bedenken voor samenlevingsproblemen. Een paar dingen zijn van belang: geen partijpolitiek en geen ambtenaren die bepalen hoe het moet.

Eugeen Hoekstra