Column: De boer is het kind van de rekening

De Middenmeerder boer Sicco Mansholt stond aan de wieg van het huidige Nederlandse agrarische systeem dat nu grote problemen oplevert. Mansholt werd na de Tweede Wereldoorlog gevraagd om minister van Landbouw te worden. De voedselvoorraad was klein en er werd honger geleden. Hij moest er voor zorgen dat de Nederlandse bevolking genoeg te eten kreeg. Er was een gebrek aan van alles als gevolg van de jarenlange oorlog. Mansholt vond dan ook dat de productie van voedsel omhoog moest. Veel boerenbedrijfjes waren volgens hem veel te klein om de grond op een productieve wijze te exploiteren. Daarom bedacht hij maatregelen die moesten zorgen voor schaalvergroting zodat grote boeren op een efficiënte wijze gewassen konden telen. Het gebruik van kunstmest werd door hem gestimuleerd en de veeteelt wilde hij intensiveren. Alles om de productie van voedsel op een hoger peil te brengen.

Tegenstanders van zijn beleid vonden dat hij  ‘de kleine boertjes de fabriek injaagde’. Veel keuterboeren moesten door zijn beleid hun bedrijf beëindigen. Het beleid van schaalvergroting en prijsbeheersing zette hij op Europees niveau door als Commissaris. Hij was een uitgesproken voorstander van een economisch verenigd Europa, wat hem de bijnaam ‘Mister Europa’ opleverde.

Mansholt was een zeer intelligente man die bergen werk verzette als politicus en bestuurder. Toch had hij aan het einde van zijn leven grote spijt van een deel van zijn beleid. Dat biechtte hij op aan journalist Frank Westerman, de schrijver van ‘De Graanrepubliek’.  De schaalvergroting en de intensieve landbouw hadden volgens hem gezorgd voor een verslechtering van het milieu. Maar met name betreurde Mansholt het dat veel kleine boeren noodgedwongen moesten stoppen. Hij had ze meer in bescherming moeten nemen, verzuchtte hij.

De schaalvergroting en de intensivering van het boerenbedrijf zijn sinds zijn ontboezemingen gewoon doorgegaan. De boeren konden niet anders. Noodgedwongen moesten ze er wel aan mee te doen. Grotere stallen, duurdere machines. Meer vee, snellere tractoren. Maar ook hogere hypotheken. De boeren deden alles om zich te kunnen aanpassen aan het ‘moderne’ agrarische systeem. 

De boerenstand wordt ongenadig gemanipuleerd door de machthebbers. De ‘stikstof’ problematiek is niet veroorzaakt door de boeren zelf, maar door de overheid. En nu is het aan diezelfde overheid om daar een oplossing voor te bedenken. Inmiddels is er een Boerenpartij in oprichting die gaat meedoen aan de eerstvolgende Kamerverkiezingen. In de jaren zestig was het boer Koekkoek die zo’n partij oprichtte. Oude tijden lijken te herleven. Grote demonstraties in het hele land en trekkers op de snelweg. Het is niet de eerste keer dat boeren in opstand komen. En het zal ook wel niet de laatste keer zijn…  

Kees Zwaan

(Foto 1: Minister Mansholt inspecteert een koeienstal in 1947 – Nationaal Archief)

(Foto 2: Boerenprotest met trekkers op een snelweg bij Rotterdam in 1974 – Nationaal Archief)