Column: Burgemeester in ‘oorlogstijd’ 2.0

De laatste dagen wordt Nederland bemoedigd door uitspraken van burgemeesters over de moeilijke situatie waarin wij allemaal terecht zijn gekomen door de onheilspellende snelle uitbraak van het Coronavirus. Er wordt gesproken over de gezamenlijke verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat zo min mogelijk mensen besmet raken: “Als we met z’n allen de verspreiding van het virus kunnen vertragen, verlicht dat de druk op de gezondheidszorg”.

Langzaam maar zeker wordt echter duidelijk dat veel Nederlanders een ‘loopje nemen’ met de adviezen om het coronavirus in te dammen. Eigen verantwoordelijkheid met betrekking tot veiligheid voor iedereen wordt geenszins waargemaakt. Zonder toezicht en sancties kunnen we – hoe spijtig ook – niet meer functioneren.

Uit onderzoek van het Amsterdam UMC blijkt dat tachtig procent van de bevolking de handen niet lang genoeg wast, waardoor het virus aan de handen kan blijven zitten. Verder is zo’n zeventig procent zich onvoldoende bewust dat aanraking van het gezicht ook kan zorgen voor nesteling van het virus, terwijl meer dan vijftig procent naar openbare plekken gaan en laten blijken overal maling aan te hebben. Deze cijfers zijn ‘onthutsend’ met als conclusie: Nederland is een prooi voor corona zolang regels aan de laars worden gelapt.

Het coronavirus is onzichtbaar, dus in principe kan iedereen besmet worden. Daarom is het meest leidende advies: Houd tenminste anderhalve meter afstand tot elkaar. Iedere niet doorgegeven besmetting scheelt weer opnames in drukbezette ziekenhuizen.

Als kinderen niet naar school mogen gaan is het niet logisch dat ouders zeggen: “ga maar met elkaar buitenspelen”. Als kinderen daarbij anderhalve meter afstand van elkaar houden is het een ander verhaal, maar aan die voorwaarde wordt doorgaans alleen voldaan bij tafeltennis.

Het ministerie van Volksgezondheid meldt hierover het volgende:

“Het is de bedoeling dat iedereen, ook in de buitenlucht, op anderhalve meter afstand van elkaar blijft. Daar houden kinderen zich doorgaans niet aan, dus NIET samen buitenspelen in de speeltuin. Bovendien speelt indirecte contactoverdracht van het virus een bijkomend probleem”

Burgemeesters verwijzen naar de richtlijnen van het RIVM, die aanvankelijk de (basis)scholen open wilde houden, omdat kinderen wat minder risico zouden lopen. Deze visie werd echter ‘overruled’ door artsen, die vonden dat alle scholen voor een periode van minimaal 3 weken moesten worden gesloten.

Intussen lijkt de theorie terrein te winnen dat er wel degelijk besmettingsgevaar vanuit deze groep bestaat, zelfs als kinderen geen enkel symptoom vertonen. Op advies van het ‘Outbreak Management Team’ (OMT) van het ministerie van Volksgezondheid, zijn onderzoeken gestart om dit laatste empirisch te verifiëren. Uiterlijk 6 april  worden de resultaten verwacht.

In afwachting hiervan zouden ouders het zekere voor het onzekere moeten nemen door het met elkaar buiten spelen voorlopig maar te laten. Of de groep spelende kinderen nu 15, 10, 5 of 3 zal bedragen, bij het niet houden aan de voorgeschreven afstanden op een klein oppervlak blijft het effect hetzelfde. Daar komt nog eens bij dat contactbesmetting via speeltoestellen niet ondenkbaar is.

Onder de huidige temperaturen overleeft het coronavirus zo’n 6-7 uur. Kenmerk van het virus is dat het zich zeer snel verspreidt, dus uiterst besmettelijk is. Veel kinderen krijgen mogelijk milde of helemaal geen klachten, maar brengen als mogelijke drager het virus razendsnel over op andere familieleden en kennissen. 

Nog altijd ligt de grootste druk op ziekenhuizen in het Zuiden van het land, maar zichtbaar is dat de aantallen ook in de rest van het land toenemen. Nog eens verder geactiveerd door een weekeinde met burgerlijke ongehoorzaamheid. Het is zaak de golf van besmettingen, die we ook hier in het Noorden gaan krijgen, zo lang mogelijk uit te spreiden, wat niet weg neemt dat we ons moeten voorbereiden op grote aantallen patiënten. 

De toonaangevend viroloog Ab Osterhaus is van mening dat er veel te gemakkelijk omgegaan wordt met alle maatregelen rond de aanpak van het coronavirus. Er moet echt gehandhaafd worden, zodat we niet met teveel mensen bij elkaar komen. Hij sluit af met de quote:

“Als ik op de foto’s zie hoe het er nu aan toegaat in Nederland is dat echt vreselijk, zo kom je er nooit vanaf !!”

Hij voegt daar zonder voorbehoud aan toe dat dit gedrag onacceptabel is en benadrukt dat, indien mensen zich niet houden aan de regels van sociale afstand, de verspreiding van het virus in te grote mate doorgaat. Het aanvankelijke uitgangspunt dat veel mensen bewust zijn van hun eigen sociale verantwoordelijkheid lijkt op een misverstand te berusten. Als dat niet gebeurt moeten we echt in een ‘Lockdown’, zoals in veel ander Europese landen al een feit is. Laat de politiemensen in eerste instantie met vriendelijke woorden wijzen op hun verantwoordelijkheid. Helpt dat niet, dan maar met harde hand boetes uitschrijven.

Wanneer de Schager media worden geraadpleegd, bestaat er grote ongerustheid onder inwoners over groepen kinderen (sommigen ook nog eens snotterend en wel) die sinds vorige week maandag de gemeentelijke speellocaties bevolken.

Dit alles staat in schril contrast met de uitgifte van lesmateriaal op bijvoorbeeld de Aloysiusschool en andere basisscholen. Hierbij wordt een route gemaakt, zodat ouders op een afstand van anderhalve meter van elkaar het lesmateriaal aangereikt krijgen middels een doorgeefluik. Onderweg naar huis zien diezelfde ouders echter speellocaties waarop kinderen dicht op elkaar spelen, soms onder toezicht van grootouders (die als risicogroep ondanks alles toch nog worden ingeschakeld).

Ondanks de goed bedoelde mooie woorden van veel burgemeesters is duidelijk dat de plaatselijke overheid mede verantwoordelijkheid draagt in het coronadossier en zal dan ook preventief moeten handelen door de inwoners erop te wijzen dat besmettingslocaties even moeten worden gemeden. Dit weekeinde nog maar eens bevestigd door een oproep van burgemeesters van strandgemeenten: “Kom niet meer naar de kust”. 

Onze minister-president roept Nederlanders op om anderen erop aan te spreken, indien zij zich niet houden aan de voorgeschreven afstand van anderhalve meter. Een mevrouw uit Tuitjenhorn meldt het volgende in een reactie hierop: “Veel kinderen op een kluitje. Wanneer ik er wat van zeg tegen de ouders krijg ik een grote bek terug”.

Na de dringende oproep van Mark Rutte kunnen lokale dienaren van de publieke zaak niet langer ‘op hun handen blijven zitten’ en zijn maatregelen noodzakelijk; bij het uitblijven hiervan dreigt voor lokale politici een levensgroot afbreukrisico. 

Om nog maar even terug te komen op de titel van deze column:  Burgemeesters hebben absoluut een zorgtaak met betrekking tot de inwoners. Blijkbaar is de zeer snelle stijging naar 179 overledenen nog altijd niet genoeg. Hierbij moet nog worden opgemerkt dat het aantal besmettingsgevallen aanzienlijk hoger ligt (mogelijk 18000 !), omdat lang niet iedereen met een eventuele besmetting getest wordt.

Opmerkelijk is verder dat een flink aantal slachtoffers bij overlijden niet op een IC-afdeling verbleven, wat doet vermoeden dat het virus inmiddels ook grip heeft op jongere leeftijdscategorieën.   

Nood breekt wet: leiderschap houdt niet alleen een ‘goed nieuws show’ in, maar helaas ook het nemen van minder populaire beslissingen. Sterker nog dit laatste kenmerkt de leider, dit om te voorkomen dat hij of zij vroeg of laat een ‘lijder’ wordt.

Tot slot: het lijkt er heel sterk op dat, mede afhankelijk van de snelle ontwikkelingen rond het aantal nieuwe besmettingsgevallen en overledenen in combinatie met burgerlijke ongehoorzaamheid, een ‘Lockdown’, in wat voor vorm dan ook, voor enkele weken onontkoombaar is. In de aanloop daartoe kunnen we alvast met z’n allen een beetje oefenen; meest zorgelijke daarbij is dat het de schijn heeft dat sommige ouders mentaal niet opgewassen zijn tegen de nieuwe werkelijkheid.

Wellicht hoog tijd voor een ouderwets spelletje ‘Mens erger je niet’ in familieverband.

DIK KETEMA