Column: Beschermd wonen voor kwetsbare mensen ligt onder vuur

Hebben we nu niets geleerd van het feit dat de decentralisatie van zorgtaken naar de gemeenten is uitgelopen op een fiasco? Wat is er aan de hand? Beschermd wonen wordt overgeheveld van de centrumgemeenten naar alle gemeenten.

Beschermd wonen is bedoeld voor mensen met psychische of psychosociale die niet zelfstandig kunnen wonen. Bijvoorbeeld als je last hebt van psychoses, verslavingen, ADHD, autisme of niet-aangeboren hersenletsel.

De bedoeling is de ‘bescherming’ op te heffen. De mensen om wie het gaat moeten zelfstandig gaan wonen in de woonwijken. Nota bene het Centraal Planbureau luidt de noodklok. Deze zegt dat door dit  beleid het risico ontstaat dat cliënten niet de best passende hulp gaan krijgen.

Federatie Opvang liet in een reactie weten dat zij ook vreest voor een verschraling van het bovenregionaal specialistisch aanbod in beschermd wonen, op dezelfde manier zoals dat gebeurde na de jeugdzorgdecentralisaties.

In de Noordkop is Den Helder de centrumgemeente. Hieraan komt in 2022 een einde. Gevolg is dat zorgaanbieders hun locaties gaan sluiten. Waarom? De vraag raakt versnipperd en diffuus. Halfvolle locaties zijn niet rendabel te krijgen.

In de gemeente Schagen zijn diverse locaties waar beschermd wonen mogelijk is. In Julianadorp is het woonzorgpark van ’s Heeren Loo en in  Wognum is het de Leekerweide.

Er ligt een plan met de titel “Thuis in de buurt – plan van aanpak beschermd wonen en maatschappelijke opvang 2016 – 2020”, maar een echt plan is het niet omdat vele zaken vaag zijn en het berust op het idee van de participatieve samenleving. We weten dat dit concept veel te hoog gegrepen is.

Per 2022 wordt de decentralisatie verder doorgevoerd. Dan krijgen alle gemeenten en niet meer de centrumgemeenten, een vast budget voor beschermd wonen. De vraag is wat de bestaande doelgroep mag verwachten. Zij wonen nog in intramurale beschermde woonomgevingen met zorg van de zorgaanbieder plus ondersteuning. Zal dit zo blijven? Ik ben bang van niet. 

Zij zullen met het beschermd wonen stoppen en dan komen de cliënten te wonen in een zelfstandige woonruimte en krijgen dan ambulante zorg. In feite betekent dit het einde van het ‘beschermd wonen’. Dit wordt hoogstens begeleid wonen. 

Hierbij wordt voorbijgegaan aan het feit dat deze cliënten niet voor niets in ‘beschermd wonen’ terecht zijn gekomen. Er komt een herbeoordeling of de betreffende cliënten (opeens wel) op zichzelf kunnen wonen met ondersteuning. Dat zij (opeens wel) op eigen kracht een huishouden kunnen voeren en zich kunnen handhaven in deze ingewikkelde maatschappij.

Dit concept gaat uit van veel inzet van vrijwilligers en mantelzorgers. Het risico is dat de plannen daardoor niet realistisch en haalbaar zijn wegens een tekort aan vrijwilligers. En mantelzorgers zijn nu vaak al overbelast. 

Ook deze doelgroep (lees: de ouders van) wordt onderworpen aan de keukentafelgesprekken, die een reputatie hebben van ‘wiens brood men eet diens woord met spreekt’. De gemeente krijgt een sleutelrol en dat gaat dramatisch uitwerken. Als zorgaanbieders zien dat hun locaties leeglopen omdat gemeenten kiezen voor goedkopere oplossingen, dan gaan zij die sluiten. Zo ontstaat een rampzalige situatie. Ouders worden gedwongen hun kinderen naar huis te halen en zelf te verzorgen.

De praktijk met de decentralisaties heeft ons één ding geleerd, dat er teveel fout gaat, dat kwetsbare mensen tussen wal en schip vallen met als gevolg dat het vanuit de ouders en voogden rechtszaken gaat regenen tegen besluiten van de gemeenten. Wie stopt deze gekkigheid?

Eugeen Hoekstra