Column: Ambtenarentaaltje is nog steeds ondoorgrondelijk

Tientallen coaches worden door de Rijksoverheid naar de gemeenten en andere overheidsorganisaties gestuurd om hun communicatie met de burgers te verbeteren. Wat is er aan de hand? Hun ambtenaren gebruiken wartaal: ondoorgrondelijk taalgebruik dat door een doorsnee burger niet wordt begrepen.

Voorbeeldje: “Als de belastingplicht in de loop van het belastingjaar eindigt, bestaat aanspraak op ontheffing van de afvalstoffenheffing over de resterende maanden van dat heffingstijdvak, gelegen na de beëindiging van de belastingplicht.” Wees eerlijk, dit is toch een monsterlijke zin. Als ik dit lees dan krijg ik het gevoel dat ze het erom doen: de lezer haakt  af en laat het geld liggen. Dit scheelt de gemeente werk en de gemeentekas blijft gevuld.

De Taalbrigade van het ministerie van Binnenlandse Zaken moet hieraan een einde maken. De ambtenaren moeten leren normale zinnen te schrijven: zinnen die gebruikelijk zijn in de communicatie met mensen. Zij  moeten meteen snappen waar brieven van de overheid over gaan.

De Taalbrigade bestaat nu nog uit vijftig mensen, de bedoeling is dat het er honderd worden. De brigade maakt deel uit van een in 2018 begonnen campagne voor duidelijke taal van het ministerie en van de Nederlandse Taalunie.  We gaan er veel van merken.

Vergis je niet, ongeveer 2,5 miljoen mensen in Nederland is laaggeletterd en heeft moeite met lezen en rekenen. Deze mensen lopen tegen problemen aan in hun leven en werk, en vinden het vaak moeilijk om hun beperking kenbaar te maken.

Laaggeletterdheid zorgt er voor dat mensen gezondheidsinformatie, overheidscommunicatie en alledaagse digitale toepassingen niet kunnen lezen, al hebben ze vaak wel iemand (bijvoorbeeld hun partner) die ze daarmee helpt. In de gemeente Schagen zijn ruim drie duizend laaggeletterden. Deze groep mensen heeft het dus extra moeilijk.

Toch maakt de overheid van dit probleem geen speerpunt. Weliswaar krijgen gemeenten dit jaar vijf miljoen euro extra  oplopend tot 7,3 miljoen euro in 2024 om laaggeletterden te helpen. Dit bedrag komt bovenop de 125 miljoen euro voor de komende vijf jaar die het kabinet heeft vrijgemaakt. Toch stellen de bedragen weinig voor als je deze afzet tegen de 2,5 miljoen Nederlanders die moeite hebben met taal. Intussen heeft het Rijk besloten de bedragen niet te indexeren. Dit zegt veel.

Wil je echt meters maken, dan moet er veel meer geld bij.  SER-voorzitter Mariëtte Hamer vindt het ook niet genoeg. Volgens de belangrijkste adviseur van de regering moet het budget verdubbeld worden om voldoende laaggeletterden te bereiken en kwalitatieve cursussen te kunnen bieden.

Wie denkt  dat jongeren digitaal vaardig zijn, heeft het mis. Ze kunnen wel met hun smartphone omgaan maar lopen vast als het gaat om standaard kantoortoepassingen, beveiliging en privacyaspecten. En het lukt ze ook niet goed om naar relevante informatie te zoeken en deze informatie te selecteren, verwerken en gebruiken. Leerkrachten schatten de digitale geletterdheid van hun leerlingen op gemiddeld een 4,9 (op een schaal van 0 tot 10).

De leerlingen moeten het hebben van de leerkrachten, maar de helft (51%) geeft aan dat de ICT-voorzieningen op hun school niet voldoende zijn om de komende vijf jaar de nodige stappen te kunnen zetten. Er is met name te weinig device -smartphones, tablets, laptops en computers- of deze toestellen zijn te oud.

De overheid die ambtenaren heldere zinnen wil laten schrijven, laat het behoorlijk afweten als het gaat om de miljoenen laaggeletterden in ons land.   

Eugeen Hoekstra