Column: Alles is kunst

Een Italiaanse kunstenaar had een idee. Hij plakte een banaan met plakband op een muur en verklaarde dat tot kunstwerk. Hij verkocht het zelfs voor een aardig bedrag. Tijdens een expositie van zijn ‘kunstwerk’ kwam een andere kunstenaar die de banaan tot schrik van de toeschouwers opat. Hij zou honger gehad hebben en vond de banaan heel erg lekker. Het eerste noemt men ‘conceptuele kunst’ en de actie van de hongerige kunstenaar een ‘performance’. Een toneelstukje.

Het is niet de eerste keer dat zoiets gebeurde. In 1917 kocht een Franse kunstenaar een urinoir, draaide deze om en verklaarde het tot kunstwerk. Het was opeens geen pisbak meer maar een ding dat werd geëxposeerd in musea. En dezelfde pisbak gaf meermaals aanleiding tot performances. Talrijke malen werd er geplast in de dure pisbak van de Franse kunstenaar. Marcel Duchamp.

Een prachtig voorbeeld van conceptuele kunst is ook wat de Italiaan Piero Manzini deed. In 1961 verzamelde hij dagenlang zijn poep en blikte dat in. Hij vulde 90 blikjes met zijn zogenaamde ‘poep van de artiest’. In 2007 werd zo’n blikje met poep nog verkocht voor 124.000 euro.

Conceptuele kunst gaat dus over ideeën. Vorig jaar was ik in het Groninger museum. Op de eerste verdieping liep Freek de Jonge rond. De Jonge is een man die barstensvol ideeën zit. Die ideeën mocht hij uitwerken in het Groninger museum. De Jonge liep wat rond, sprak met de bezoekers en schonk zelfs koffie voor ze in. Hij had zijn verzameling boeken schots en scheef tegen een muur opgestapeld. Ik kon het niet laten hem te vragen of hij al die boeken had gelezen. Dat had hij niet, maar hij vertelde wel dat hij bij de schrijver Rudie Kousbroek op bezoek was geweest en verbaasd was over het grote aantal boeken dat de schrijver had verzameld. Hij stelde Kousbroek dezelfde vraag. Kousbroek had ze ook niet allemaal gelezen.

De Jonge had ook een stukje Groningen nagebouwd in het museum. In dat decor speelde hij een toneelstukje. Compleet met dreigende muziek, een langzaam scheurende woning en een blaffende hond wist hij de aardgasproblematiek treffend te verbeelden.

Maar het kan nog grootser. Dezelfde kunstenaar als die van de blikjes poep maakte van een stuk steen een sokkel waarop hij de woorden ‘le socle du monde’ beitelde: de sokkel van de wereld. Vervolgens draaide hij de sokkel om en zo verklaarde hij de hele wereld tot kunstwerk. Een geweldig idee.

Kees Zwaan

(Foto 1: De boeken van Freek de Jonge)

(Foto 2: De sokkel van de wereld)