Column: 250.000 afgedankte zonnepanelen

Leuk allemaal die zonnepanelen, ieder jaar worden er in Nederland zo’n 10 miljoen nieuwe zonnepanelen op daken en in weilanden gelegd, maar wat moeten we met die dingen als ze zijn afgedankt? Volgens schatting worden in 2030 in Nederland al ongeveer 250.000 zonnepanelen afgedankt. Tien jaar later het veelvoud. Wie gaat de verschroting financieren?

Dat wordt zeer zeker een probleem’, zegt TNO-onderzoeker Martin Späth. De afvalberg van zonnepanelen zal immers snel groeien. Om een idee te geven: in 2020 maakten zonnepanelen ongeveer een derde deel uit van alle elektrische en elektronische apparaten die in Nederland op de markt kwamen.

De lagen op de panelen zijn zo stevig verlijmd dat het haast onmogelijk is alle materialen weer van elkaar te halen. Het gevolg is dat zonnepanelen, die er nu de brui aan geven, veelal een bestemming vinden als bodemverharder onder wegen. Ook schadelijke stoffen als lood en pfas (poly- en perfluoralkylstoffen) komen zo in het milieu terecht.

Späth pakt er een lijstje met getallen bij. In 2020 werd in Nederland 124 ton aan zonnepanelen afgedankt, in 2030 naar verwachting 50 duizend ton, in 2050 maar liefst 400 duizend ton. De hele wereld kent tegen die tijd een afvalberg van 10 miljard zonnepanelen, met een totaalgewicht van 60 miljoen ton – tien keer de piramide van Gizeh.

Aan het einde van de levenscyclus begint het probleem. Zonnepanelen worden op zo’n manier gemaakt dat ze zo lang mogelijk allerlei weersinvloeden kunnen doorstaan’. Alles is heel stevig aan elkaar geplakt. Dat maakt het lastig om ze weer uit elkaar te halen.

Een nuttige toepassing als wegverharder? TNO-onderzoeker Martin Späth ziet dat anders. ‘Het afval van zonnepanelen wordt gewoon gedumpt’, zegt hij. En zeker, er zit lood in de zonnepanelen van nu – terwijl voor andere elektrische apparaten in de EU een strikte maximumhoeveelheid geldt, zijn zonnepanelen van die richtlijn uitgezonderd. Späth: ‘In veel van de huidige zonnepanelen is gesoldeerd met lood. Zolang ze vershredderd worden, komt dat terecht in het milieu.’

Bij TNO zijn ze ondertussen bezig met de zonnepanelen van de toekomst, die circulair moeten worden zodat geen enkel onderdeel verloren gaat.

Algemeen directeur Jan Vlak van Stichting Open, die afgedankte zonnepanelen inzamelt en verwerkt, zegt dat de bijdrage die nu geheven wordt, namelijk 13 cent per paneel veel te weinig is voor de toekomst.  Hij noemt het een tikkende milieutijdbom als we daar niet goed mee omgaan. Om hoogwaardige recycling in de toekomst mogelijk te maken, waarbij kostbare grondstoffen dus teruggewonnen worden, zou elk paneel volgens hem zo’n 5 tot 10 euro duurder moeten worden.

Er is veel voor te zeggen om een fonds in het leven te roepen voor de afgedankte panelen van de toekomst. Hoogwaardige recycling is een must maar zal duurder zijn dan de huidige technieken. Dat fonds moet er komen.

De vraag is wie gaat dit betalen. Komt er een extra heffing op afgedankte zonnepanelen. De overheid houdt zich stil, maar dit betekent niet dat die heffing er niet komt.

Het Verbond van Verzekeraars stelt dat Nederland onvoldoende is voorbereid op de gevolgen van branden waarbij zonnepanelen betrokken zijn en wil aandacht voor de verantwoordelijkheid voor het opruimen en de kosten.

Doordat het aantal zonnepanelen in Nederland snel toeneemt, groeit logischerwijs ook de kans dat bij een brand in een woning of bedrijfsgebouw zonnepanelen aanwezig zijn. Het Verbond van Verzekeraars stelt dat dit nieuwe risico nieuwe vragen opwerpt waar nog geen eenduidig antwoord op is, zoals wie de kosten moet dragen die gemaakt worden om deeltjes van zonnepanelen op te ruimen in de omgeving van een brand.

Eugeen Hoekstra