Column: Remkes fikst het weer

Johan Remkes is een iconische alleskunner. Hij was eerder minister, staatssecretaris, commissaris van de koningin, plaatsvervangend burgemeester en voorzitter van staatscommissies. En nu wist hij voor elkaar te krijgen dat de boeren met hem in gesprek gingen om tot een oplossing van het stikstof-debacle te komen.

Dat Remkes voor die klus werd gevraagd is eigenlijk een gevolg van de vele demonstraties en harde acties van de laatste tijd. Tot in Den Haag trokken strijdlustige boeren op trekkers op om de Haagse bestuurders te laten zien dat het water ze na aan de lippen staat.

Het is Remkes gelukt om een rapport te schrijven waarin de regering een figuurlijk pak slaag krijgt, maar waarin het regeringsbeleid fier overeind blijft zonder veel aanpassingen. Zo probeert Remkes de kool en de geit sparen. Dat feit werd door Jesse Klaver kernachtig verwoord. De boeren krijgen volgens hem het regeringsbeleid als cadeautje aangeboden met een prachtige strik eromheen. Remkes vond dat Klaver hele domme uitspraken deed, een kamerlid onwaardig.

Overeind blijft in ieder geval dat zo’n 500-600 boeren hun bedrijf goedschiks of kwaadschiks -gedwongen- moeten beëindigen. Het zijn dan ook zogenaamde ‘piekbelasters’. Boeren die vlak bij natuurgebieden wonen en flink wat stikstof produceren waardoor die gebieden ernstig worden bedreigd. De biodiversiteit staat onder grote druk. Veel soorten verdwijnen door de grote uitstoot van stikstof. Niemand wil alleen maar brandnetels en braamstruiken in Natura 2000 gebieden.

Remkes stelt in zijn rapport dat de 2030-doelen nog steeds vast staan en dat er in 2025 en 2028 wordt geëvalueerd. Dat is heel wat anders dan ‘het niet heilig verklaren van 2030’ door Wopke Hoekstra, maar wel een handreiking naar het CDA. Remkes zegt ook dat het vertrouwen van de boeren in de regering nog niet is hersteld. Hij vindt dat de agrariërs er recht op hebben om te weten waar het naartoe gaat met hun sector en wees in dat verband op het zwalkende en falende beleid van de regering.

De boeren moeten weten wat er gaat gebeuren zodat zij een plan voor de toekomst kunnen maken. Al decennialang heeft de overheid laten zien onbetrouwbaar te zijn. In plaats van tegenover de boer te staan moet de overheid naast de boer gaan staan. Remkes merkt op dat het slechte nieuws zich steeds meer ophoopt.

Iets wat hij in eerdere rapporten ook al benadrukte is de groeiende kloof tussen de Randstad en het platteland. Het is een brede kloof die zich niet beperkt tot agrariërs en regering. Een veel grotere groep voelt zich niet gehoord en niet serieus genomen. Dat probleem beschrijft hij in het uit 2018 stammende rapport ‘Lage drempels, hoge dijken’. Hij spreekt daarin zelfs over het gevaar van een ‘autoritaire democratie’. Velen maken zich dan ook steeds meer zorgen over het lage democratische gehalte van de samenleving.

Remkes constateert in ‘Lage drempels’ ook een groeiende tweedeling tussen hoog- en laagopgeleiden. Hoog opgeleiden participeren veel meer in de politiek en laagopgeleiden steeds minder. Remkes vindt dat niet ‘toekomstbestendig’, dus niet duurzaam. Remkes ziet in Nederland een onderklasse (precariaat) die zich in de steek gelaten voelt door de politieke partijen en zich afkeert van democratische beginselen én van de politiek. Laag opgeleiden voelen zich dan ook totaal niet vertegenwoordigd in de (lokale) politiek.

Partijen en politici luisteren over het algemeen alleen naar wat het goed opgeleide deel van de Nederlanders te vertellen heeft. Ook op gemeentelijk niveau zie je die ontwikkeling.
Alle geledingen van de maatschappij moeten gehoord én betrokken worden bij het politieke proces, vindt Remkes. Teveel mensen staan volgens hem langs de lijn. In buurten waar weinig wordt gestemd, wil hij bijvoorbeeld meer stembussen plaatsen tijdens verkiezingen. Ook moet er volgens hem op scholen binnen de lessen geschiedenis en maatschappijleer meer aandacht besteed worden aan ‘democratisch burgerschap’, zodat leerlingen kunnen uitgroeien tot betrokken burgers die daadwerkelijk kunnen participeren in verenigingen en in de politiek.
Remkes wil tevens een bindend correctief referendum dat kan zorgen voor het terugdraaien van door de regering foutief gemaakte keuzes.

De hoge politieke drempels moeten in ieder geval verdwijnen of lager worden gemaakt, adviseert Remkes. Het betekent dat de meningen van gewone mensen meer moeten meetellen in politieke besluiten en burgers niet als onmondige, lastige mensen worden weggezet. Boeren moeten in beleidsbeslissingen betrokken worden.

Het is een feit dat ‘niet alles overal kan’ maar wat ‘wel kan’ kunnen de boeren lezen in zijn rapport. Het is te hopen dat de regering er wat mee doet en dat het werkstuk van Remkes niet in de la blijft liggen zoals dat uit 2018…

Kees Zwaan