Ongehoorzame langharige soldaten

In 1968 reed een bus vol met jongemannen uit de Noordkop naar Amsterdam. De jongens moesten daar gekeurd worden voor de militaire dienst. De meeste jongens werden goedgekeurd, ondanks hun lange haar. In de jaren zestig raakte het lange haar namelijk in de mode. 

De meeste jongens waren voordat ze opkwamen voor militaire dienst al naar de kapper geweest. Sommigen hadden hun hoofd met de tondeuse bewerkt en waren bijna kaal. Je mocht geen lang haar hebben in het leger. Dat had de generaal bevolen.

Bijna niemand haalde het in zijn hoofd in te gaan tegen het bevel je koppie te kortwieken. Deed je dat wél dan werd je in soldatengevangenis  Nieuwersluis opgesloten. Het lange haar moest er dus maar aan geloven want niemand wilde de cel in.

Enkele jaren later, in 1971, weigerde dienstplichtig militair Rinus Wehrmann resoluut zijn haar af te knippen. Daar werd uitgebreid in de krant over geschreven. De vader van Rinus verklaarde: “Als hij zijn haar kort laat knippen ziet hij eruit als een veertienjarige jongetje. Zonder zijn haar verliest hij zijn persoonlijkheid.” Wehrmann werd wegens zijn weigering naar de kapper te gaan gevangengezet. Hij werd in eerste instantie tot twee jaar gevangenisstraf veroordeeld.

Maar door de aanhoudende publiciteit moest de toenmalig minister van Defensie Den Toom hem vrijlaten. Bovendien besloot de minister enige tijd later de haardracht geheel vrij te laten. Wehrmann kreeg een korte celstraf (12 dagen), werd ontslagen uit militaire dienst en ‘ongeschikt’ verklaard.

Maar het hek was wel van de dam. Wehrmann ging het alleen maar om zijn haar, maar anderen gingen in de jaren zeventig pleiten voor meer democratie in het leger. De Vereniging Van Dienstplichtige Militairen en de Bond Van Dienstplichtigen streden voor een hogere soldij en afschaffing van het verplichte salueren voor een meerdere.

Er werden ook stukken geschreven over allerlei problemen in het leger. Dienstplichtig soldaat Wim Schul werd veroordeeld wegens belediging van twee generaals. Hij werd opgesloten in Nieuwersluis. In een artikel stelde hij misstanden in die gevangenis aan de kaak. Soldaat Schul moest het bekopen met een korte gevangenisstraf en ontslag uit de dienst. Ook hij werd ‘ongeschikt’ verklaard.

Alle mannen tussen 17 en 45 jaar zijn anno 2020 nog steeds dienstplichtig. De dienstplicht is niet afgeschaft, maar ‘opgeschort’. Dat betekent dat jongemannen sinds 1997 niet meer hoeven op te komen. Dat zal slechts het geval zijn als Nederland oorlog gaat voeren. Indien opkomst voor ‘eerste oefening’ aan de orde is, zal het lange haar geen probleem meer vormen voor de krijgstucht. Jongemannen hebben over het algemeen een korte ‘coupe’ of scheren hun hoofd helemaal kaal…

Kees Zwaan

(Foto 1: Moeder Wehrmann toont Rinus’ lange haar aan de pers – Nationaal Archief)

(Foto 2: Demonstratie ‘Rinus moet vrij’ in 1971 – Nationaal Archief)