Mogen bejaardenhuisbewoners vrijheidsbeperkingen worden opgelegd?

‘T ZAND – Vorige week ging een bejaarde Zantemer een stukje fietsen uit verveling. Voor ‘straf’ kreeg hij 14 dagen huisarrest (quarantaine). Was dat wel terecht? Mag de leiding van dat tehuis de man verbieden te gaan fietsen? Volgens professor Voermans mag je via de noodverordening mensen in bejaardenhuizen niet belemmeren in hun vrijheid.

Ab Gietelink had een interview met hoogleraar staatsrecht Wim Voermans. De vraag doet zich voor of al die beperkende maatregelen wel stroken met de Grondwet. Want het is niet mis hoezeer we in onze (bewegings)vrijheid beperkt worden. Voermans zegt dat er in geval van een bedreiging van de volksgezondheid naar een noodverordening gegrepen mag worden. Die noodverordening geldt dan per gemeente en wordt door het hoofd van de gemeente, de burgemeester, uitgeroepen.

Het is niet zo dat Rutte dat voor het hele land doet. Iedere burgemeester heeft zijn (onze gemeentes haar) eigen verantwoordelijkheid. Rian van Dam en Marjan van Kampen hebben dat gedaan in Hollands Kroon en Schagen. Zo’n noodverordening is bedoeld om snel in te kunnen grijpen bij calamiteiten en is niet bedoeld om over een zeer lange tijd uitgesmeerd te worden, zoals inmiddels het geval is. Het is volgens de wet een lokale aangelegenheid. Een Het gevolg van een noodverordening is dat veel grondwettelijke rechten van burgers in de ijskast worden gezet.

Daarom moet volgens Voermans snel na het ingaan van zo’n noodverordening de gemeenteraad praten over de maatregelen en er een besluit over nemen. Gemeenteraden hebben dat echter nog niet gedaan. Bovendien is dat landelijk, in de Tweede Kamer, ook nog niet gebeurd. Rutte nam allerlei vrijheidsbeperkende maatregelen die niet door het Parlement zijn bekrachtigd. “Het Parlement laat het gebeuren zonder debat,” zegt de hoogleraar.

Ook de maatregelen waar Rutte verantwoordelijk voor is duren nu al lange tijd en hebben grote gevolgen voor de burgers. Het inkomen van burgers wordt aangetast, mensen worden werkloos en bedrijven gaan op de fles of raken in zwaar weer. Oude mensen worden opgesloten. Daar zal de Tweede Kamer over moeten debatteren en er besluiten over moeten nemen. Het lijkt erop dat de democratie even wordt uitgeschakeld. Mag dat allemaal wel? Is het wel conform de Grondwet?

Het ‘achter de voordeur kijken’ of er teveel mensen in je huiskamer aanwezig zijn is volgens Voermans ongrondwettig. Zelfs met een noodverordening mag dat beslist niet. Dat betekent dat mensen die wegens zo’n feit een boete kregen in bezwaar kunnen gaan. Mensen in bejaardenhuizen mogen niet via de noodverordening in hun vrijheid worden beperkt. Als de 89-jarige Wim wil gaan fietsen dan mag hij dat doen. Het is zijn recht. Als bewoner van een verzorgingshuis ben je niet opeens al je rechten kwijt, zoals een gedetineerde. Ook niet als er een noodverordening is. De grondrechten van de Nederlandse bevolking lijken al langere tijd onder druk te staan.

Volgens professor Voermans moet het democratisch proces zo snel mogelijk worden hervat. Gemeenteraden en het Parlement moeten debatteren over vragen als: zijn de maatregelen wel proportioneel? En: hoe raken we zo snel mogelijk op een aanvaardbare manier uit de crisis? 

Kees Zwaan