Loopt woonwijk Schagen-Oost gevaar?

Loopt de nog aan te leggen woonwijk Schagen Oost gevaar door Defensie? Gaan laagvliegende helikopters het woongenot van de nieuwe bewoners hier bederven? In de Omgevingsvisie van de gemeente Schagen is Schagen-Oost een beloftevolle toekomst: een unieke woonwijk, verweven met het landschap, waar natuur, cultuurhistorie en recreatie harmonieus samenkomen. Het gebied zou niet alleen een antwoord zijn op de woningnood, maar ook een inspirerend voorbeeld van duurzaam en gezond wonen. Maar dat droombeeld wordt nu bedreigd door een werkelijkheid die van boven komt — letterlijk. De bekendmaking van Defensie, dat er een laagvliegzone komt die zich uitstrekt over heel Schagen-Oost, plaatst het hele woningbouwproject in een ander daglicht.

Een laagvliegzone is geen abstract begrip. Het betekent dat militaire helikopters — veelal gevechts- of transporttoestellen — op zeer lage hoogte, vaak onder de 300 meter, gaan oefenen. Het bijbehorende geluid is allesbehalve ‘omgevingsgeluid’. Het is hard, intens en onverwacht. Onderzoek toont aan dat dergelijke geluidsbelasting niet alleen leidt tot ergernis, maar ook tot verhoogde stress, slaapverstoring en zelfs gezondheidsklachten. Dit zijn effecten die zich niet laten wegfilteren door dubbel glas of geluidswallen.

Volgens Defensie is laagvliegen cruciaal voor de geoefendheid van vliegers. Door laag te vliegen worden ze minder zichtbaar voor vijandelijke radar. De toegenomen internationale spanningen maken volgens Defensie uitbreiding van het aantal laagvlieguren noodzakelijk. Men wil de druk niet langer leggen op bestaande laagvlieggebieden, maar juist nieuwe zones openen — waaronder nu dus ook boven Schagen. Maar hier ligt precies het pijnpunt: in hoeverre mag het defensiebelang zwaarder wegen dan het belang van een gezonde, veilige en stille leefomgeving voor burgers?

Wethouder Kruijer is verontrust dat Defensie over woonwijken gaat vliegen. Want feit is dat in Schagen-Oost geen woonwijk is. De zone zal er vermoedelijk eerder zijn dan de eerste paal in de grond. Daarmee dreigt woningbouw binnen een juridisch en fysiek risicogebied terecht te komen. Dat roept niet alleen ethische, maar ook juridische vragen op.

Onder de Omgevingswet heeft de gemeente een zorgplicht voor een veilige en gezonde leefomgeving. Het gemeentelijk omgevingsplan moet hier actief aan bijdragen. In de besluitvorming over woningbouwprojecten moet expliciet rekening worden gehouden met onder meer geluidsoverlast, externe veiligheidsrisico’s en gezondheidseffecten. Het Besluit kwaliteit leefomgeving (Bkl) laat daar weinig ruimte voor subjectieve interpretatie: burgers mogen verwachten dat hun leefomgeving beschermd wordt tegen langdurige hinder.

Defensie spreekt over ‘lichte planologische regie’ en stelt dat de aanwezigheid van andere ruimtelijke opgaven, zoals windparken of woningbouw, de trainingswaarde “enigszins” mag aantasten. Maar die vage formulering biedt de gemeente geen houvast. Hoe vaak wordt er gevlogen? Hoe laag? Op welke momenten van de dag? In welke periode van het jaar? Wat als de dreiging vanuit Rusland groter wordt? Zal er dan meer gevlogen worden? Vast wel. Zolang dergelijke basisinformatie ontbreekt — en garanties uitblijven — is het onverantwoord om door te gaan alsof er niets aan de hand is.

Natuurlijk zijn er technische maatregelen denkbaar om overlast te beperken: geluidswerende gevels, extra isolatie, grotere afstand tot de vliegroute. Maar al deze maatregelen komen met hoge kosten en vormen symptoombestrijding. Bovendien zijn ze niet toereikend bij buitenshuis verblijven — denk aan tuin, balkon, recreatiegebied of schoolplein. Ook raken ze het fundament van goed ruimtelijk beleid: bouwen op plekken waar mensen echt willen wonen, in plaats van overleven.

Schagen-Oost verdient het om een toonbeeld te worden van toekomstbestendig wonen. Maar dat lukt alleen als de voorwaarden daarvoor helder en gunstig zijn. Zolang er geen concrete garanties zijn over de aard, omvang en impact van de laagvliegzone, moet de gemeente Schagen uiterst terughoudend zijn met woningbouwplannen in dit gebied.

Eugeen Hoekstra