Gaan we nog meer taks betalen aan de gemeente?

Gaat het ervan komen dat wij meer belasting moeten betalen aan de gemeente? Volgend jaar is een flinke lastenverlichting in het vooruitzicht gesteld en dan komt plotseling dit bericht naar buiten. Zij wij blij gemaakt met een dode mus? Dat wat we minder aan inkomstenbelasting betalen weer wordt afgepakt door onze gemeente? Dat zal toch niet waar zijn?

Nee, beweert het kabinet, dat deze week de wens van D66 honoreerde, door een deel van de inkomstenbelasting door te schuiven naar het gemeentelijk belastinggebied. Nee, de burger gaat er in zijn portemonnee niets van merken, zegt de dolblije staatssecretaris Wiebes die aanvankelijk zijn belastingplan zag stranden in de Eerste Kamer en D66 nu wel kan zoenen. Hij blij, maar kunnen wij ook blij zijn?      

Wat vast staat is dat binnen een half jaar het kabinet met een voorstel komt voor een verschuiving van de inkomstenbelasting naar het gemeentelijk belastinggebied. Vanaf 2019 gaan gemeenten 4 miljard euro extra innen bij hun burgers. Die belasting komt naast de OZB. Zijn we lekker mee.

Het kabinet kan wel zeggen dat we er niets van zullen merken, maar het is de vraag of dit echt wel zo is. Word je niet door de hond gebeten dan, wel door de kat! Daarbij komt dat de Inkomstenbelasting aftrekbare posten kent waardoor de aanslag lager kan uitvallen. Hoe zit dit straks bij de gemeentebelasting? Ik ben bang dat de mensen met een laag inkomen er de dupe van worden.

De gemeenten mogen meer belasting binnenhalen van hun inwoners en bedrijven. Mooi allemaal, maar leer mij die gemeenten kennen. Kijk, hoe een kleine gemeente als Schagen zonder blikken of blozen de OZB met 9% extra verhoogt. Wordt dit het voorspel voor nog grotere aanslagen op onze portemonnee?

Op de keper beschouwd is het geen gekke gedachte dat de gemeenten meer belasting mogen heffen. Gemeenten hebben veel meer taken gekregen die voorheen door het rijk werden gedaan. Verruiming van het belastinggebied past dan bij de verruimde verantwoordelijkheid van gemeenten. Het is daarom logisch dat gemeenten meer armslag krijgen om die taken op een goede manier te kunnen uitvoeren. Doen ze dit niet goed, dan kunnen de kiezers de gemeentebesturen hierop afrekenen. Op deze manier krijgen burgers en bedrijven meer directe zeggenschap over welke voorzieningen er tegen welke kosten mogen komen.

Maar ja, de lokale democratie is minder goed ontwikkeld dan de landelijke. Als de landelijke coalitie in het Torentje uit elkaar valt dan komen er verkiezingen. Als een coalitie in een gemeente hetzelfde lot ondergaat, zie wat in Schagen is gebeurd, komen er geen verkiezingen. De wet staat dit niet toe. Lijkt mij een onoverkomelijk verschil. Daarbij komt dat over  begrotingen en belastingen geen referenda gehouden mogen worden.   

Er is op lokaal vlak een groot democratisch tekort. Zo houden gemeenten allerlei gemeenschappelijke regelingen in stand met andere gemeenten waarin veel geld omgaat en waar nauwelijks democratische controle op is. Dit euvel doet zich vooral voor in het sociale domein.

Gemeenten zoeken elkaar op om zo goedkoop mogelijk zorg in te kunnen kopen. Hoe groter de aankoop, hoe beter de korting op de prijs is de redenering. De politiek heeft het nakijken als ze iets wil veranderen nadat de contracten zijn afgesloten. Gemeenteraadsleden gedragen zich niet echt als volksvertegenwoordigers, maar vertegenwoordigers van de gemeente, het werkbedrijf dat diensten verricht voor de inwoners van de gemeente, ordende- en wettelijke taken uitvoert in opdracht van het rijk. Hoorzittingen van onze volksvertegenwoordigers om burgers en instellingen te vragen naar hun mening komen nauwelijks voor. Onze volksvertegenwoordigers volgen braaf de agenda van het college en schikken zich in procedures die het college welgevallig zijn.

Verruiming van het belastinggebied voor gemeenten kan niet zonder versterking van de lokale democratie. Raadsleden moeten weer echte volksvertegenwoordigers worden, gemeenschappelijke regelingen moeten verdwijnen en geef burgers meer zeggenschap over belangrijke onderwerpen die veel gemeenschapsgeld kosten. Er is nog veel werk aan de winkel.

Eugeen Hoekstra