Column: Zo vrijwillig is de vrijwilliger niet

Het is vandaag Nationale Vrijwilligersdag. Dit bericht was mij in dagblad Trouw opgevallen. “De zorginstelling waarvoor zij werkt, plaatste een tijdje geleden een advertentie in de lokale krant omdat ze een vrijwilliger zocht voor het helpen van verstandelijk gehandicapten bij de dagbesteding. Dit gaat ten koste van een arbeidsplaats.”

In een gesprek over oudere mensen, die steeds meer moeite hebben om hun tuin te onderhouden, hoorde ik: ‘Dan huren ze toch een tuinman in.’ Een ander zei: ‘Dat is niet nodig. Er is een groep vrijwilligers die de tuin wel wil bijhouden in ruil voor gezelligheid.’

Weer in Trouw: “Een bekende van mij is vrijwilliger in de zorg. Zij wordt in haar eentje op de meest zware gevallen gezet. Ze bevalt en krijgt een Flexcontract. Als het tijd is voor een vast contract mag ze een aantal maanden vrijwilligerswerk doen, totdat de wettelijke termijn voor een vast contract voorbij is. Daarna mag ze weer terugkomen bij het flexbureau.”

Vrijwilligers wordt ingezet om mensen die moeilijk Nederlands spreken de Nederlandse taal te leren. Ook worden vrijwilligers gevraagd te solliciteren door een brief en cv in te sturen. Er worden zelfs (digitale) banenmarkten gehouden voor vrijwilligers en er zijn speciale uitzendbureaus voor.

Ik vind dit een trieste ontwikkeling. De mensen over wie ik het net had,  kunnen gemakkelijk een tuinman betalen. Hoveniers hebben ook een gezin te onderhouden. Waarom doen vrijwilligers dit? Hetzelfde kan gezegd worden over de buurtbussen die zonder betaalde chauffeurs rijden. Gauw wordt tegengeworpen dat het dan onbetaalbaar wordt. Niet als de overheid met subsidie over de brug komt. Dit doen ze niet omdat ze het prima vinden dat vrijwilligers achter het stuur gaan zitten. 

Vrijwilligerswerk is niet gratis. In de eerste plaats niet omdat vrijwilligersorganisaties veel werk moeten doen om vrijwilligers te werven, te trainen en te begeleiden. In de tweede plaats niet omdat heel veel vrijwilligers op geld waardeerbare arbeid verrichten. Dit laatste gebeurt als vrijwilligers voorheen professionele taken gaan uitvoeren.

Vooral bij zorg en welzijn gaat het daarbij steeds vaker om taken die eerder door betaalde krachten werden verricht. Zo zie ik in steeds meer tehuizen receptionisten vervangen worden door vrijwilligers.

Vrijwilligers doen het voor noppes. Er wordt geen belasting en premies afgedragen. Hierdoor krijgt de Staat minder inkomsten terwijl de ontslagen professionals thuiszitten met een uitkering. Ik zie liever een betaalde kracht dan een vrijwilliger, niet omdat ik tegen een vrijwilliger ben, maar omdat ik iemand liever zien werken die betaald krijgt.

Er zijn ook mensen die naast vrijwilligerswerk (waaronder mantelzorg) deeltijdwerk verrichten. Maar dat is te weinig  om economisch zelfstandig te kunnen zijn. Vooral vrouwen werken in deeltijd. De overheid probeert vrouwen meer uren betaald werk te laten verrichten, maar deze poging gaat vergezeld met een andere oproep van de overheid dat we meer moeten zorgen voor onze ouders.

Het leeuwendeel van de zorg (65%) komt nog steeds voor rekening van vrouwen. Die vrouwen willen meer uren betaald werk doen, maar worden belemmerd door hun geweten dat aan mantelzorg niet valt te ontkomen. Gevolg is dat zij te weinig verdienen, weinig kunnen sparen en nauwelijks pensioen opbouwen. Wie hoor je klagen? 

Dat iemand een buurman helpt met boodschappen doen, de stoep sneeuwvrij maken of vrijwilligerswerk doet op een sportclub, zodat de contributie laag kan blijven voor alle leden,ouderen helpen met hun administratie of zo, is prima. Maar zolang de bakker zijn brood niet ruilt voor gezelligheid moet men goed nadenken of een functie een onbetaalde baan met een ‘goed gevoel’ of een betaalde baan moet zijn.

Eugeen Hoekstra