Column: Voor Schagen moet het ergste nog komen

Het kabinet kijkt wel uit: wij gaan niet bezuinigen, zeggen ze in Den Haag. We gaan juist meer geld uitgeven, dat is goed voor de economie. Bezuinigen laten we lekker over aan de gemeenten. Als zij een bibliotheek sluiten of een zwembad dichtgooien zal het kabinet zeggen: dat doen wij niet, uw  gemeente doet dat. U moet bij uw gemeente zijn, beste burger.  

Het kabinet gaat de komende weken keuzes maken over waar eventueel extra geld naartoe kan. Over die keuzes zal de politieke discussie gaan. Woningbouw? Infrastructuur? Omscholing van werknemers? Onbeperkt geld uitgeven kan niet, maar aan het Binnenhof is er niemand die zijn vinger opsteekt en zegt ‘daarmee moeten we stoppen.’

Ook geen woord over het financiële debacle dat de gemeenten wacht als minister Ollongren niet over de brug komt met miljarden euro’s. Zij hebben gezorgd voor financiële steun voor bedrijven en Zzp’ers om hun hoofd boven water te houden in opdracht van het kabinet. De gemeenten vragen compensatie, maar voorlopig komt hiervan weinig van terecht.

De gemeente Schagen zit met een gat van 1,4 miljoen euro en de bodem van de algemene reserve (de stroppenpot) komt in zicht. Het lijkt erop dat het Rijk het bezuinigen overlaat aan de gemeenten: laten zij maar de kooltjes uit het vuur halen. Ik hoop dat ik het mis heb.

Tot teleurstelling van de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) doet Ollongren geen enkele toezegging om de financiële nood te lenigen. De minister wil meer inzicht in de financiële situatie van gemeenten over heel 2019. Dat moet inmiddels bekend zijn bij de minister. Als er op Prinsjesdag geen garen op de klos komt, staan gemeenten in de kou.

Anders dan bij het Rijk moeten gemeenten zorgen voor een sluitende begroting. Ollongren heeft gesuggereerd deze bepaling tijdelijk op te schorten. In feite is dit een doekje voor het bloeden want daarmee worden de tekorten niet weggenomen, maar een jaartje doorgeschoven.

De provincie Noord-Holland  heeft een brandbrief geschreven aan minister Ollongren om snel de portemonnee te trekken. Zonder financiële steun gaan bibliotheken, zwembaden en sporthallen dicht en worden subsidies gekort. In coronatijd staat niemand hierop te wachten.

Gemeenten zijn het sluitstuk van het rijksbeleid. Ze zijn voor hun financiering grotendeels afhankelijk van het Rijk via het gemeentefonds. De hoogte van dit fonds wordt bepaald aan de hand van de beleidskeuzes van het kabinet. Stijgen de uitgaven? Dan stijgt het gemeentefonds mee. Dalen de rijksuitgaven? Dan hebben gemeenten dus ook minder te besteden. Iemand schreef: “Dit leidt er inhoudelijk aan toe dat gemeenten in de Haagse beleidstorens worden gezien als sneue uitvoeringsloketten.” Daarmee ben ik het eens.

Neem de overheveling van het sociaal domein: jeugdzorg, maatschappelijke ondersteuning en arbeidsparticipatie naar de gemeenten. Dit ging gepaard met een bezuiniging van 25 procent. Nee, zei het Rijk, dat gaan we niet compenseren. De gemeenten zijn met open ogen in deze val gelopen, omdat hun koepel zwijmelend de opdracht in ontvangst nam in 2013 onder het mom van ‘wir schaffen das.’ Nu zijn de rapen gaar en het volgende debacle komt eraan: de invoering van  de Omgevingswet. En opnieuw staat de VNG te zwijmelen.

Eugeen Hoekstra