Column: Tarief restafval rampzalig voor de natuur?

Boswachters in heel Nederland zien vanaf 2020 een flinke toename van afvaldumpingen in de natuur. Ze wijten dat voornamelijk aan de opruimwoede die aan het begin van de Corona pandemie is begonnen en koppelen het niet rechtstreeks aan de aard van de recycle-tarieven: betalen naarmate je restafval inlevert. Dumping in de natuur is de boswachters een doorn in het oog en ze doen er alles aan om het te voorkomen. 

In de jaren zestig van de vorige eeuw hingen in veel parken en bossen bordjes met het opschrift: ‘Laat niet als dank voor het aangenaam verpozen de schillen en de dozen.’ Afval moest men mee naar huis nemen of deponeren in de daarvoor bestemde bakken. Geen rotzooi achterlaten in de natuur was iets dat je meestal door je opvoeding wel meekreeg. 

Gezinnen in de Noordkop produceren heel wat afval. Iedere woning is voorzien van drie containers waarmee de bewoners hun huisvuil gescheiden kunnen aanbieden. Veel van wat wij weggooien kan hergebruikt worden en dat kan alleen als het gescheiden wordt opgehaald. Lang geleden zag de samenstelling van het afval van de Noordkopper er heel anders uit. Het bevatte in ieder geval weinig tot geen plastic. Nu is de container voor het plastic afval meestal het eerst vol. Kunststof is bijna onmisbaar geworden in onze samenleving, maar vormt een grote belasting voor ons milieu.

Vanaf het midden van de 20ste eeuw deed de ‘kraakpersauto’ zijn intrede. Het opgehaalde vuil werd in de auto al gedeeltelijk vermalen. Vanaf de zestiger jaren werden bijna overal de tonnen en vuilnisemmers ingeruild voor vuilniszakken. In de loop van de tachtiger jaren raakte de container in zwang: ‘Een terugkeer van de vuilnisemmer in een plastic vorm.’ Het werk van de vuilnisman werd lichter door de uitvinding van de geautomatiseerde grijparm. Inmiddels hebben Noordkoppers drie verschillende containers bij hun huis. Een grijze, een groene en één met een geel deksel, om alle afvalstoffen gescheiden te verzamelen. 

Werd aanvankelijk het huisvuil uit hygiënisch oogpunt en uit angst voor besmettelijke ziekten opgehaald, nu is het ook vanwege het milieu. Dodelijke besmettingsziekten zijn gelukkig zo goed als verdwenen. Al in de vorige eeuw is men zich tevens gaan realiseren dat aandacht voor gescheiden inzameling van ons afval ten goede komt van het milieu. Maar Hollands Kroon is wat dat betreft een verkeerde weg ingeslagen.

Onlangs besloot de gemeenteraad van Hollands Kroon de tarieven van het restafval te wijzigen. Vanaf dit jaar betaalt men € 8 per ingeleverde grijze container. De gedachte hierachter was dat consumenten kritischer zouden worden bij het kopen van producten, waardoor er minder volume aan restafval zou worden ingeleverd. Dat blijkt nu een succes te zijn. Er is de afgelopen maand minder restafval ingeleverd. Let wel: ingeleverd. Het consumentisme is onveranderd gebleven en is door deze maatregel niet beïnvloed. Het restafval dat niet is ingeleverd via de grijze bak is namelijk op andere plekken beland. In de bermen, in de struiken en in de afvalbakken op parkeerplaatsen. Of in de bak van de buren die nog ruimte bood. Het is voor Hollands Kroners een sport geworden om zo weinig mogelijk restafval in te leveren. Afval dat er wel is maar niet op de juiste plaats terechtkomt. 

Minder draagkrachtigen die al de centrale verwarming een paar graadjes naar beneden bijstellen of zelfs de geld slurpende gasketel uitschakelen zijn genoodzaakt ieder dubbeltje om te draaien en zullen alle manieren om geld te besparen aangrijpen. Er zullen gezinnen zijn die helemaal geen restafval meer inleveren om zo jaarlijks € 96 te besparen. Voor een uitkeringstrekker of een minimumloner is dat veel geld. Het is volkomen logisch dat veel rotzooi in de natuur terechtkomt. Met dank aan de gemeenteraadsleden die redeneren vanuit een heel ander perspectief dan veel burgers. Hebben de raadsleden wel gevraagd aan minder draagkrachtige burgers of hun kiezers wat die wijziging van het innamebeleid van afval voor ze betekent? 

We zijn nog maar in februari maar nu al zijn de negatieve gevolgen van deze ondoordachte maatregel waarneembaar. Alleen OHK stemde tegen dit voor de natuur rampzalige beleid. Het toont weer de kortzichtigheid van de meerderheid van de gemeenteraad. Lars Ruiter van OHK heeft er inmiddels kritische vragen over gesteld aan het college.

Producten gaan via producenten via handelaren naar de consument. De consument is de laatste in de keten en houdt restafval over. Veel beleidsmakers hebben het over de ‘achterkant’ van een keten. Echter, in het geval van huisvuil is het veel effectiever te focussen op de voorkant: de producenten en de aanbieders van producten. Er is nog veel eer te behalen door producenten aan te moedigen geen overbodige materialen te verwerken in hun producten. Of aanbiedingen zoals ‘drie voor de prijs van één’ na te laten. Veel reclame werkt overmatig consumentisme in de hand. En dat is juist wat we moeten tegengaan. Het gemeentebestuur legt met het recycle beleid de verantwoordelijkheid teveel bij de consument en veronachtzaamt het principe dat de vervuiler moet betalen. De vervuiler is hoofdzakelijk de producent die opzettelijk milieuvervuilende producten op de markt brengt…

Kees Zwaan