Column: SP wil huizen voor middeninkomens

Fractievoorzitter en enig raadslid van de SP Wim Rijnders is met een lumineus voorstel gekomen: de gemeente Schagen start een gemeentelijk woonbedrijf. Is hij van lotje getikt? Woonbedrijven zijn er toch al: de woningcorporaties. Waarom zou je Wooncompagnie concurrentie aan willen doen? 

Zijn woningcorporaties niet meer bij machte om de sociale woningnood te lenigen? Gemeentelijke woonbedrijven dan wel? Ja, want ze opereren aanmerkelijk kleinschaliger, ze vallen samen met de grenzen van een gemeente en tevens vallen ze onder directe controle van de gemeenteraad.

Rijnders ziet een groot probleem: mensen met een middeninkomen vallen tussen wal en schip. Wooncompagnie lukt het niet goed om deze mensen te bedienen. Maar moet de SP zich druk maken voor mensen die een inkomen hebben tussen € 45.000,– en € 58.000,–. Die een huur kunnen betalen tussen €720,00 en €1.000 per maand?

Volgens hem is dat de enige manier om de middencategorie op de woningmarkt te kunnen bedienen. Probleem is niet de inkomens, maar de tekorten in het middensegment. Een gemeentelijk woonbedrijf zou dit tekort kunnen verminderen.

Overal in het land ontstaan particuliere wooncorporaties, die zich bezighouden met het bouwen, beheren en verhuren van woonruimte. In tegenstelling tot reguliere woningcorporaties, zijn particuliere wooncorporaties niet opgericht door de overheid, maar door burgers. Mensen dus die met elkaar een woongroep vormen en hun eigen corporatie gaan oprichten. Zij merken dat de oplossing niet komt van de overheid met zijn bedilzucht en minimalistische opvatting over wat burgers vermogen die in gezamenlijkheid en in eigen beheer woningen willen bouwen.

Neem Schagen, die jongeren met bouwplannen in de kou laat staan. Je moet het maar treffen met zo’n gemeente. Mensen hebben ook hun vertrouwen verloren in woningcorporaties. Door fusies zijn ze onzichtbaar geworden voor de ‘gewone huurder’ en melkkoe van de overheid. In Nederland richten steeds meer groepen mensen hun eigen wooncorporatie op. Sinds 1 juli 2015 maakt de wooncoöperatie deel uit van de Woningwet. Vooral in Brabant zijn hiervan veel initiatieven.

De SP ziet het breder en wil dat het gemeentebestuur een onderzoek instelt in hoeverre een eigen gemeentelijk woonbedrijf een bijdrage kan leveren aan het oplossen of verminderen van de woningnood voor mensen met een middeninkomen.

Een gemeentelijk woonbedrijf biedt verschillende voordelen voor de gemeenschap: ze kunnen zorgen voor betaalbare woningen door huurprijzen te reguleren en subsidies te verstrekken en vraag en aanbod beter op elkaar afstemmen. De kleinschaligheid (de lijnen zijn kort, beleid en uitvoering in één hand) speelt hierbij een gunstige rol. Gemeenten kunnen via hun eigen woonbedrijf sneller inspelen op lokale behoeften en veranderingen in de woningmarkt en ook door het toewijzen van woningen aan specifieke doelgroepen de sociale cohesie in buurten bevorderen.

Naast het oprichten van een woonbedrijf zijn er ook gemeenten die een woonfonds in het leven roepen dat alle woningzoekenden helpt. De lijn was altijd: de markt moet de woningnood oplossen, dit is geen overheidstaak. In de kern is dat ook zo, maar voor nu is het van het grootste belang dat markt en overheid naar oplossingen gaan zoeken op de huidige ingewikkelde woningmarkt.

Hoe komt er geld in het woonfonds? De gedachte lijkt nu post te vatten dat een gemeente een deel van de waardestijging van de grond mag terugvragen van de ontwikkelaar: de zogeheten planbatenheffing. Dat is een belasting op de stijgende grondwaarde als de bestemming van een stuk grond wijzigt, van bijvoorbeeld een agrarische naar een woonbestemming. Er is een Kamermeerderheid voor deze heffing. Dat geld gaat mooi in het woonfonds. Daarnaast kan de gemeente een deel van de geldoverschotten op de jaarrekeningen storten in dit fonds. Met het geld kan bijvoorbeeld korting gegeven worden op de grondprijs voor koopwoningen.

Is Rijnders van lotje getikt? Helemaal niet. Hij heeft de knuppel in het hoenderhok gegooid en de raad wakker gemaakt om andere mogelijkheden te bespreken die de gemeente kan inzetten om de woningbouw een impuls te geven.

Eugeen Hoekstra