Column: Ons Waterschap is heel somber

Een volgende crisis dient zich aan: de kwaliteit van Nederlandse wateren is slecht en verbetert amper. Het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier zit met de handen in het haar. Hoe kan het dat het Waterschap zich zo stil heeft gehouden? Boosdoeners zijn stoffen uit de landbouw en industrie die, eenmaal in het water, daar slechts heel langzaam uit verdwijnen. Rechtszaken zijn kansrijk en zetten bouwontwikkelingen op z’n kop. Boetes uit Brussel dreigen. 

De kwaliteit van de Nederlandse wateren is slecht, en waterbeheerders zijn uiterst pessimistisch dat daar snel verandering in komt. Tussen 2015 en 2021 is zelfs in zo’n twee op de drie wateren de kwaliteit achteruitgegaan, blijkt uit data-onderzoek van NRC. Nederlandse wateren moeten in 2027 „van voldoende kwaliteit” zijn, maar waterbeheerders verwachten niet dat dat Europese doel gehaald wordt: naar verwachting is over vijf jaar slechts zo’n 5 procent van de wateren van de gewenste kwaliteit.

Als de waterkwaliteitsdoelen niet gehaald worden, kan Brussel boetes opleggen. Ook zijn er mogelijk gevolgen voor de vergunning van nieuwe activiteiten als de waterkwaliteit achterblijft. Een vergelijking met de huidige stikstofcrisis is al eerder gemaakt. Met het verschil dat het nu niet gaat om beschermde natuur, maar om beschermde wateren. Door de stikstofproblematiek zijn talloze projecten tot stilstand gekomen. Als we niet uitkijken zal hier hetzelfde gebeuren door de slechte waterkwaliteit.

Eerst moet de waterkwaliteit beter worden voordat er gebouwd mag worden. Als dit doel niet gehaald is kan iedereen naar de rechter stappen om beroep aan te tekenen tegen een vergunning, of om handhaving verzoeken.

Een zorgwekkendere trend is ook de stijgende watertemperatuur, ook een gevolg van de droogte van de afgelopen jaren. Juist op dat punt zagen de Nederlandse wateren de meeste achteruitgang, blijkt uit de cijfers. Het is een raadsel waarom onze overheid, maar vooral ook de waterschappen dit hebben laten gebeuren.

Een van deze waterschappen is onze Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier, dat alle wateren boven het Noordzeekanaal beheert, en bang is dat ‘we’ het jaar 2027 niet zullen halen en dat dan nog steeds te veel voedingsstoffen (fosfor en stikstof) in onze wateren zitten. Dat komt vooral door bemesting.

Zeker de helft van de voedingsstoffen in de wateren is afkomstig van de landbouw en rioolwaterzuiveringen, blijkt uit onderzoek van het heemraadschap. Daar zijn we lekker mee. Dat geldt ook voor stikstof en fosfor, die algengroei en troebel water stimuleren. Sloten en plassen zitten vol met kroos en bodemplanten groeien boven het water uit en maken varen onmogelijk.

Andere waterbeheerders voorzien amper verbetering. Voor minder dan 5 procent van de wateren verwachten ze dat het behalen van de vereiste ecologische toestand in 2027 redelijk tot vrijwel zeker is, zo blijkt uit hun eigen prognoses.

Vooral over de chemische waterkwaliteit zijn grote zorgen, over concentraties van zware metalen als kobalt, kwik en arseen. Ook diverse bestrijdingsmiddelen zorgen momenteel voor normoverschrijdingen. Waterbeheerders verwachten dat ze dat ook in 2027 nog zullen doen.

Waar gaat dit op uitdraaien? Nederland zal proberen Brussel tot andere gedachten te brengen en meer tijd vragen als waterschappen aan kunnen tonen dat de vereiste maatregelen te kostbaar of schadelijk zijn. „De normen voor de kaderrichtlijn zijn niet in beton gegoten”, zegt hoogheemraad Schenk tegen het NRC. „Je kan die discussie wel met Brussel aan gaan, mits het verhaal goed onderbouwd is. Dan moet je dus wel met water voor de dokter komen.” De stikstofcrisis heeft geleerd dat de EU streng in de leer is. Aan ‘de kop in de zand steken’ wordt niemand wijzer.

Eugeen Hoekstra