Column: Netwerk HKU deelt publiek geld uit

De Hollands Kroonse Uitdaging en ook Incluzio BV blijken publiek geld uit te delen. Beide organisaties worden daarvoor gesubsidieerd door de gemeente Hollands Kroon. De toetsingskamer van Hollands Kroon heeft onderzoek laten doen naar het subsidiebeleid van de gemeente en met name naar de effectiviteit en de efficiency daarvan. Hoe doelmatig en slagvaardig is het beleid in de praktijk? Want ieder jaar wordt er voor ongeveer 1,5 miljoen aan uitgegeven. Waar komt dat geld terecht en wat is er mee bereikt? Wat zijn de maatschappelijke effecten? Het rapport concludeert in eufemistische bewoordingen (de onderzoekers willen niet te hard oordelen) dat het beleid ondermaats is en dat de gemeente zeer weinig zicht heeft op de bestedingen van het gemeenschapsgeld.

Vooral daar waar wethouder Mary van Gent het uitdelen van geld overlaat aan Incluzio en de Hollands Kroonse Uitdaging is de hele gang van zaken aan het oog van de bestuurders, de raad en de gemeenschap onttrokken. Een kwalijke zaak. Kortom, het subsidiebeleid mist een sterk fundament en is niet transparant.

De algemene doelstelling van de gemeente is met het subsidiegeld de samenleving te ondersteunen. Het moet de gemeenschap als geheel ten goede komen. Het onderzoeksbureau, I&O Research dook in documenten van de gemeente en ondervroeg bestuurders, ambtenaren en subsidieontvangers. Subsidie is een financiële bijdrage door bestuursorganen verstrekt aan burgers, bedrijven en instellingen om bepaalde activiteiten te kunnen ontplooien. Er is per definitie bij subsidieverlening geen sprake van het kopen van goederen of diensten. Een subsidieontvanger zegt in het rapport van I&O dat ‘Hollands Kroon de zaken net even anders wil aanpakken als het gaat om subsidies in vergelijking met andere gemeenten.’ Hij kan het weten omdat hij van meerdere gemeenten subsidies ontvangt. Hollands Kroon hanteert dan ook ‘eigen verantwoordelijkheid’ en ‘eigen kracht’ als principes voor beleid en noemt dat ‘onderscheidend’ en ‘vooruitstrevend’.

Burgers en maatschappelijke organisaties dienen zo weinig mogelijk te leunen op de lokale overheid. Zo’n beleid past uitstekend bij de dominante neoliberale doctrine. De mensen in Hollands Kroon moeten het zelf doen, waarbij de gemeente als regisseur en soms als facilitator optreedt. In 2017 werd het subsidiebeleid geëvalueerd en werden er verbeteringen voorgesteld die vervolgens niet of nauwelijks werden doorgevoerd. Dat laatste had te maken met ‘het herzien van het accommodatiebeleid en het uitbesteden van onder meer de zorg, de ondersteuning en het ouderenwerk’ waardoor ‘er op andere wijze afspraken gemaakt zijn in de wijze waarop de gemeente organisaties ondersteunt in hun activiteiten’. Gedoeld wordt op het uit handen geven van de beoordeling en de verstrekking van subsidiegeld aan Incluzio en de Holands Kroonse Uitdaging. Zo hoeft Van Gent zich niet meer bezig te houden met wie en waarom er subsidie wordt verstrekt. Zij kan ‘op haar handen gaan zitten’. Raadsleden geven aan geen zicht te hebben op aan wie en om welke reden er subsidies worden verstrekt. De raad wordt dan ook niet actief geïnformeerd en is alleen betrokken bij het vaststellen van het subsidieplafond. De onderzoekers constateren dat er ook wel eens sprake kan zijn van ‘verborgen subsidies’: bestedingen die niet als zodanig herkend worden.

Vanaf 2017 besteedt de gemeente de incidentele subsidiëring uit aan de Hollands Kroonse Uitdaging. Ieder jaar krijgt deze organisatie, overigens een netwerk van vooral ondernemers, een bedrag van € 100.000,–. Iedereen kan een aanvraag indienen die dan terechtkomt bij coördinator Edwin Wittink die deze op juistheid en volledigheid beoordeelt. Na deze horde te hebben genomen komt de aanvraag terecht bij de Adviesraad, waarin een ambtenaar van Hollands Kroon en enkele door de Adviesraad zelf voorgestelde personen zitting hebben, waarvan de meeste ondernemers of managers van ondernemingen zijn. Juridisch gezien is de Hollands Kroonse Uitdaging de subsidieverkrijger die de bedragen vervolgens uitdeelt aan anderen. De HKU verlangt als tegenprestatie dat de begunstigden er publieke verantwoording voor afleggen in de pers. Indien aanvragen worden afgewezen is het niet mogelijk om daartegen in beroep te gaan. Soms bespreken leden van de Adviesraad hun eigen aanvragen. Ze zitten dicht bij het vuur en warmen zich het meest, zullen we maar zeggen. In hoeverre is er sprake van belangenverstrengeling?

Tijdens de behandeling van dit onderwerp in een raadsvergadering was het alleen Enno Bijlstra (VVD) die kritische vragen stelde. Zo vroeg hij om inzage van de jaarrekening van de HKU over 2021 en wilde hij graag inzicht hebben in de declaraties van Edwin Wittink, de ‘baas’ van de HKU. Kritische vragen over de rol van Incluzio BV bij het uitdelen van geld liet hij achterwege. Normaliter komt er bij de behandeling van een dergelijk onderwerp commentaar uit GroenLinkse hoek. Daar bleef het nu stil. GroenLinkse kritiek lijkt handig te zijn geneutraliseerd door de aanstelling van een GL wethouder…

Kees Zwaan
Hollands Kroon