Column: Mantelzorger heeft nog steeds geen rechten

Patiënten hebben rechten, maar mantelzorgers nog steeds niet. Mantelzorgers zijn schatten van mensen hoor je vaak.  De overheid ziet ze graag werken om zo de zorgkosten laag te houden.

Elk jaar mag de mantelzorgers op een tegoedbon rekenen van 50 euro, maar echte erkenning krijgen ze niet. Ze hebben geen juridische status. In het vaccinatiebeleid van de overheid heeft de mantelzorger geen prioriteit gekregen, terwijl dit heel logisch is. In het begin van de pandemie werden mantelzorgers geweerd uit de verpleeghuizen. Hierover werd schande gesproken. 

Over hoeveel mantelzorgers praten we eigenlijk?  Volgens opgave van het Sociaal Cultureel Planbureau telt de gemeente Schagen 14 duizend mantelzorgers. Hiervan zijn 12.040  mantelzorgers die langdurig zorgen, 2.297 mantelzorgers die langdurig en intensief mantelzorg verlenen en 1.276  mantelzorgers die zwaarbelast zijn.

Volgens het onderzoeksrapport ‘De Maatschappelijke Waarde van Mantelzorg’ bedragen de maatschappelijke kosten 22 miljard euro per jaar. Oorzaak: omdat die mantelzorgers veel tijd stoppen in het zorgen voor een ander, zijn zij bijvoorbeeld niet beschikbaar voor de arbeidsmarkt. Is dit erg? 

Welnee, het is een fictief bedrag. Je komt dit bedrag niet tegen in de begrotingen van het ministerie van Volksgezondheid. Mantelzorgers klagen niet, staken niet en zeuren niet. Ze hebben geen rechten zoals cliënten wel rechten hebben.

Mantelzorg overkomt je en je moet ermee leren leven. Mantelzorg is zwaar. Hoeveel mantelzorgers overlijden eerder dan hun dementerende moeder of vader?  Het moeten er honderden zijn. Langdurige overbelasting is ziekmakend. Verlofregelingen helpen niet omdat die gepaard gaan met inkomensverlies. Wie kan zich dit veroorloven? Mantelzorgers hebben recht op ondersteuning. Maar ze moeten erom bedelen en haken vroegtijdig af. De meeste kosten voor mantelzorg kun je niet aftrekken voor de inkomstenbelasting.

Dat de mantelzorgers geen erkenning geniet, werd meer dan ooit duidelijk toen de rijksoverheid plannen maakte voor het vaccineren van de bevolking. Zorgverleners werden prioriteit één genoemd om geprikt te worden. Een goede zaak natuurlijk want zij hebben direct contact met zieke mensen.

Maar mantelzorgers liet minister de Jonge in de hoek staan, terwijl ook zij veelvuldig contact hebben met mensen, vaak kwetsbare mensen, die niet het risico mogen lopen ziek te worden door  corona. Ondanks veel aandringen vanuit belangenorganisaties kregen mantelzorgers geen prioriteit. Ditzelfde gebeurde ook bij de invoering van de avondklok. Pas na veel druk uit de samenleving kreeg de mantelzorger ontheffing.   

De gemeente Schagen is goed in het doorverwijzen van mantelzorgers naar instanties, waaronder het Mantelzorgcentrum , Humanitas en Respijtzorg waarvoor je een contactformulier moet invullen. Allemaal veel gedoe. Dit is het rare: dat je dan als mantelzorger ook nog zoveel tijd kwijt bent aan bellen en administratief werk doen voor je zieke vader, moeder of kind.  

Op websites lees je waar je terecht kan voor hulp en dat de ene gemeente andere ondersteuning biedt dan de andere. Een cursus hier en een bijeenkomst daar. Gelukkig dat er een consulent beschikbaar is die taken kan overnemen. Maar voor hoelang?

Bekend is dat veel mantelzorgers hun betaalde baan opgeven. Werkgevers zijn best bereid rekening te houden met werknemers die mantelzorger zijn, maar omdat mantelzorgers geen juridische status hebben, kunnen zij niets afdwingen. Dit moet dit anders en worden vastgelegd door een aanpassing in de wet.

De politiek is goed in het lofprijzen van de mantelzorger, maar de mantelzorger is nog steeds vogelvrij in Nederland.

Eugeen Hoekstra