Column: Kermis met weduwe en goochelaar

Kermis met weduwe Haak en goochelaar Spriet

Deze week is het weer kermis in Schagen. Vanuit de wijde omgeving komen mensen naar Schagen om te zien wat er daar allemaal staat aan attracties. En ’s avonds is het hoofdzakelijk kermis in de Schager cafés en wordt er flink wat bier en drank geconsumeerd. Dat is bijna ieder jaar weer zo. Behalve als er een besmettelijke ziekte rondwaart, zoals Covid. In de geschiedenis is het echter wel vaker voorgekomen dat kermissen werden geannuleerd wegens de dreiging van een besmettelijke ziekte.

En in het laatste kwart van de negentiende eeuw werd in verschillende gemeenten de kermis om een andere reden verboden. Het zou slecht zijn voor de jeugd en aanzetten tot drankzucht en vechtpartijen. Het festijn werd door burgerlijke zedenmeesters fel veroordeeld. Gemeentebesturen werden hoofdzakelijk bevolkt door mannen uit de bovenste regionen van de maatschappij en waren meestal kerkelijk. Veel raadsleden waren dan ook tegen de kermis en het ‘gewone’ volk moest zich er maar bij neer leggen. In Schagen ging de kermis gewoon door.
Sinds mensenheugenis vieren de Schagenezen al kermis. In 1891 was in de Schager Courant een stukje te lezen over de komende kermis. De schrijver personifieerde het feest. Hier de inhoud geparafraseerd in iets modernere taal.

Zij is er. Wie? Een oude bekende, een hoogbejaarde dame, die haar bezoek voor enige dagen aan onze gemeente heeft toegezegd. Die oude dame is de kermis. En die kermis heeft ditmaal een rijke sortering ontspanningsmiddelen meegebracht en vormt een wereld in het klein.

De wereld draait en de mensen willen graag draaien, de mensen werken met stoom en daarom zegt kermisexploitant Vincken, zal ik bij deze kermis de mensen draaien met stoom. De draaimolen wordt bovendien nog opgeluisterd door de muziek van een zeer fraai draaiorgel. En wie van het draaien met de draaimolen honger krijgt kan zich te goed doen aan de gerookte paling, zalm of worst die geconsumeerd kan worden in de tent van visboer Visser uit Purmerend. Heeft men liever wat zoetigheid dan is er snoep te kust en te keur in het kraampje van weduwe Haak.
Dat men op een fiets kan rijden zonder er ooit op hebben gezeten, kan een ieder laten zien met het velocipedespel. (Het was in de tijd dat alleen rijke, voorname heren zich een fiets konden veroorloven – enkele jaren eerder was de ANWB opgericht, oorspronkelijk dus een bond van wielrijders.) En als reclame voor het leger, waar toch veel Nederlanders liever niet in gaan, kunnen we zonder bloed te vergieten naar hartenlust paffen in de schiettent.

Kortzichtige kermisbezoekers kunnen een verder-ziende blik krijgen in het Panorama. In de kermistent van kermisexploitant Schenoff zijn er levensechte reuzen te zien, een bewijs dat reuzen uit sprookjes wel degelijk bestaan. Mensen die een blijvend aandenken aan de kermis willen hebben moeten naar de kraam van de gebroeders Bonnier gaan. Zij hebben voor schappelijke prijzen een grote verscheidenheid aan lederwaren, sieraden, brillen en horloges in hun assortiment.

Niemand kan om de de tent van goochelaar Spriet heen. Hij is een meester in het goochelen. Zelfs de mensen die buiten bij zijn tent aan het kijken zijn goochelt hij zo naar binnen. Wie eenmaal binnen is wacht een verscheidenheid aan trucs en een lang onderhoudend programma.

Een kermis zonder cafés met muziek is ondenkbaar. In de etablissementen van Huis en Van Ham kan men genieten van een drankje en een dansje. Maar het drukste zal het worden in Koffiehuis De Beurs waar op de laatste zondag van de kermis cabaretier N. de Haas zal optreden. Van alle genietingen van de kermis staan de toneeluitvoeringen bovenaan. Ditmaal komt het toneelgezelschap van het Salon des Variétés onder leiding van de heren Kreukniet en Poolman een uitvoering ten beste geven in het Koffiehuis van Kos. Hun optreden is veelbelovend. En ook het Nederlands Toneelgezelschap onder leiding van de heer Hart verzorgt een voorstelling.

De oude dame, onze logé, heeft dus veel geschenken meegenomen. De kermisweek belooft aangename ontspanning en gezelligheid te brengen.
En aan dat laatste is nauwelijks iets veranderd. Nog steeds brengt de Schager kermis gezelligheid en een welkome afwisseling uit de sleur van alledag. Enkele dagen draaien, dansen, gokken en drinken. En dan weer over tot de orde van de dag en verlangen naar de kermis van volgend jaar…

Kees Zwaan