Column: Is Hollands Kroon wel democratisch?

Vorige week zag ik Lilian Marijnissen in Goedemorgen Nederland. Ze vertelde dat mensen in achterstandswijken nauwelijks naar de stembus gaan en riep juist deze mensen op te gaan stemmen. Kortgeleden stond in een nieuwsbericht dat laagopgeleiden veelal niet naar de stembus gaan. Ze voelen zich niet gerepresenteerd door de volksvertegenwoordigers die meestal hoogopgeleid zijn. Ze spreken niet dezelfde taal. ‘Gewone’ mensen voelen zich niet serieus genomen omdat er over hun hoofden heen van alles wordt beslist zonder dat ze erover zijn geraadpleegd. En vaak zijn het beslissingen die in het voordeel zijn van hoog opgeleide, goed verdienende personen en succesvolle ondernemers en beslissingen die in het nadeel zijn van ‘jan met de pet’.

De essentie van een democratie is dat alle problemen die in een samenleving ontstaan worden opgelost door met elkaar te praten en daarbij niemand uit te sluiten. In een liberale democratie is vrije meningsuiting een must, ook al zijn het meningen die diametraal tegenover elkaar staan. In een democratie zou een ieder moeten kunnen deelnemen aan de politieke besluitvorming. Iets dat helaas steeds minder het geval is. Het democratische gehalte van de samenleving is om te huilen. Democratie is niet slechts één keer in de vier jaar je stem mogen uitbrengen. 

Het willekeurig samengestelde gebied van Hollands Kroon bestaat uit meerdere gemeenschappen (de dorpen) met een overkoepelend bestuursapparaat dat Hollands Kroon heet. Het bestuursapparaat van Hollands Kroon bestaat nu 10 jaar, maar is dat een democratisch feest waard? Met de samenvoeging van Noordkopper gemeenschappen is vanaf 2012 het democratische gehalte van de besluitvorming geweld aangedaan.

Democraten lijken toch het volste vertrouwen te hebben in de lokale democratie. Maar is dat wel terecht? Hebben de raadsleden van Hollands Kroon wel het mandaat van de kiezer? Vertegenwoordigen ze de kiesgerechtigden in Hollands Kroon? Om met dat laatste te beginnen. Hoe hoger de opkomst bij lokale verkiezingen, hoe hoger het democratische gehalte van de raad is. Het opkomstpercentage geeft dan ook een goede indicatie van hoe het is gesteld met de democratie in Hollands Kroon. In 2018 vonden de laatste raadsverkiezingen plaats. Het opkomstpercentage was toen 50,6%. Iets meer dan de helft van alle kiesgerechtigden nam de moeite om te gaan stemmen. Je zou kunnen zeggen dat de raad ongeveer de helft van de kiezers vertegenwoordigt. De andere helft die niet stemt bestaat uit mensen die het niet meer zinvol achten te gaan stemmen omdat er toch niet naar ze geluisterd wordt. Kijk maar naar wat er gebeurde rond de datacenters en de plaatsing van windmolens. 

De eerste gemeenteraadsverkiezing in Hollands Kroon in 2012 bracht slechts 40,5% van de kiesgerechtigden op de been. Een waar dieptepunt dat wees op een resolute afwijzing van de ‘herindeling’. De meerderheid van de burgers wilde beslist geen groot Hollands Kroon. 

Toch is dat op zeer ondemocratische wijze doorgedrukt omdat een grotere gemeente efficiënter zou zijn. 

Laten we eens nagaan hoe hoog de opkomst in vroeger tijden was. In 1986 bestond Hollands Kroon nog niet. In de gemeente Anna Paulowna kwam toen 78,1% van de kiezers op. In Barsingerhorn 74,7%. En ook in de andere gemeenten die nu deel uitmaken van Hollands Kroon, kwam een groot percentage op. In Niedorp 77,5%, op Wieringen 74,3% en in de gemeente Wieringermeer zelfs 81,1%. In de tachtiger jaren voelden burgers zich meer verbonden met hun gemeente en hadden zij meer contacten met ‘hun’ gemeenteraadsleden. Kortom, de raad was toen representatiever dan nu. De lokale democratie kun je anno 2022 nauwelijks meer representatief noemen. 

De partijen die de coalitie vormen, SHK, VVD en CDA, stoelen hun beleid op neoliberale principes. Dat betekent dat zij alle ruimte geven aan marktwerking op allerlei gebied, zelfs in de zorg. Maar het betekent ook dat de verschillen in de samenleving toenemen en populistisch getinte partijen meer aanhang krijgen van ontevreden inwoners. Onafhankelijk Hollands Kroon zal hoge ogen gooien nu blijkt dat deze partij wél naar de kiezers lijkt te luisteren: zolang het duurt. Eenmaal in het college komt het erop aan. Wordt de achterban dan nog in ere gehouden?

Veel inwoners voelen zich niet meer vertegenwoordigd in de raad. Dat zien we bijvoorbeeld bij LADA gebeuren dat bij de verkiezingen in 2014 zes zetels behaalde en daarom in de coalitie mocht plaatsnemen, waar LADA medeverantwoordelijk werd gemaakt voor neoliberaal beleid. Dat vertaalde zich natuurlijk in een teleurstellend zetelaantal bij de verkiezingen in 2018. Teleurgestelde kiezers wendden zich massaal van LADA af. LADA is nu samengegaan met Anders! maar de kans dat er een zetel wordt gehaald acht ik klein. 

De raad steunt helaas al lang niet meer op het mandaat van de kiezer. Dat tonen de lage opkomstcijfers duidelijk aan. Ook bij landelijke verkiezingen is de opkomst zeer laag. Wie neemt er deze week nog de moeite om te gaan stemmen? Of laten we het weer massaal afweten?

Kees Zwaan