Column: Halve garen en gelukszoekers bij NSC?

Over enige tijd is het weer zover: we mogen een nieuwe Tweede Kamer kiezen. En nu hebben we zeker wat te kiezen. Nieuwe partijen en nieuwe kandidaten. Het ziet ernaar uit dat het CDA bijna volledig plaats moet maken voor Nieuw Sociaal Contract (NSC). Het CDA zal zich moeten voegen bij de categorie splinterpartijen. Pieter wordt alsnog de leider van de christendemocraten, maar nu onder die andere, nieuwe naam: NSC. Maar dat zal wel de nodige problemen opleveren. Columnist Han van der Horst schrijft: ‘Als Pieter Omtzigt een eigen partij begint, zal hij omringd worden door een horde halve garen en baantjesjagers’. Van der Horst gebruikt een beeldende metafoor: Omtzigt die bovenop een vulkaan zit en probeert die van het vuurspuwen te weerhouden. In de rommelende vulkaan zitten die halve garen met iedereen ruzie maken. Omtzigt probeert een eruptie uit alle macht te voorkomen.

Er hebben zich zo’n duizend sollictanten gemeld. In hoeverre zal het Omtzigt lukken eigengereide gelukszoekers buiten de deur van de partij te houden? Zullen de geselecteerde kandidaten ook echt achter zijn denkbeelden en partijprogramma staan?

Omtzigt schreef enkele jaren geleden een boek met de titel ‘Een nieuw sociaal contract’. Wie denkt dat als Omtzigt’s partij het voor het zeggen krijgt er fundamenteel iets gaat veranderen komt bedrogen uit. Omtzigt is niet tegen marktwerking (het woord gebruikt hij nergens in zijn boek). Omtzigt legt zich neer bij grote inkomens- en vermogensverschillen, maar wil wel dat iedereen minstens een leefbaar minimuminkomen heeft te besteden. Dat ook voor Omtzigt het gezin de hoeksteen van de samenleving is, net als bij het CDA, is zonneklaar. Meer dan 30 keer heeft hij het in zijn boek over het gezin. Het woord ‘belasting’ komt vooral voor in de samenstelling ‘Belastingdienst’. Omtzigt is beslist geen revolutionair, maar iemand die in onze rechtsstaat de puntjes op de i wil zetten, zodat er geen onrechtvaardigheden meer kunnen plaatsvinden zoals we zagen bij het toeslagen schandaal, waarbij de Belastingdienst stelselmatig de Grondwet schond. Duizenden gezinnen werden volgens hem ‘vermalen’ door die dienst. Gewone mensen staan niet meer centraal in het beleid van de overheid. Er was geen sprake van ’tegenmacht’ en kritische, onafhankelijke media. Volgens hem lieten rechters, volksvertegenwoordigers en de ombudsman steken vallen bij het beschermen tegen de almacht en de willekeur van de staat.

Vooral de media zouden zich moeten schamen. Terwijl het drama rond de toeslagen zich volop manifesteerde, bleef het zo goed als onzichtbaar, zowel op tv als in de kranten. Omtzigt concludeert dan ook dat er structurele problemen zijn in de inrichting van de samenleving.

Omtzigt wil dat ‘gewone mensen’ weer centraal komen te staan voor wat betreft de zorg, het wonen, het onderwijs, de arbeid en de leefomgeving. Bij het oplossen van al die problemen moet volgens hem gefocust worden op ‘het gezin’.

Met de naam van zijn partij refereert Omtzigt aan filosofen uit vroeger eeuwen die uitweidden over een denkbeeldig sociaal contract, zoals Thomas Hobbes, John Locke en Jean Jacques Rousseau. Het komt er kortweg op neer dat wij, burgers, een deel van onze vrijheid uit handen geven aan de overheid, die dan zorgt voor een veilige, welvarende en rechtvaardige samenleving waarin een ieder zich aan de regels houdt en krijgt wat hij nodig heeft. Zonder zo’n sociaal contract zijn we overgeleverd aan een ‘oorlog van allen tegen allen’ volgens Thomas Hobbes.

Het stelsel dat voor een rechtvaardige samenleving moet zorgen, is volgens Omtzigt ‘geërodeerd’, dus versleten of gehavend. Het werkt niet meer naar behoren. De onvrede bij een steeds grotere groep Nederlanders wakkert aan. Het stelsel lijkt vooral gunstig uit te pakken voor een kleine, hoogopgeleide elite, die op politiek niveau ook het hoogste woord voert en grotendeels de regels lijkt te bepalen. Meestal vooral in hun voordeel. ‘Wie het dichtst bij het vuur zit, warmt zich het meest’.

Omtzigt wil een goed, rechtvaardig bestuur en bestaanszekerheid voor iedere Nederlander. Zijn boek schreef hij toen hij nog voor het CDA in de Tweede Kamer zat. Hij wilde het CDA veranderen van binnenuit want hij deed vervolgens een gooi naar het leiderschap. Op slinkse manieren werd het hem onmogelijk gemaakt het CDA te hervormen. Zo werd in eerste instantie Hugo de Jonge naar voren geschoven en later Wopke Hoekstra. Bestuurders van het CDA zagen Omtzigt namelijk als een bedreiging voor de gevestigde orde. Voor de ‘verouderde bestuurscultuur’. Zo wil hij dat het parlement zich vooral bezig gaat houden met zijn kerntaken: namelijk het maken van wetten en het controleren van de regering. Zij houden zich nu veel te veel bezig met het vertellen van mooie verhalen tegen de media.

Je zou kunnen zeggen dat de Grondwet een soort van sociaal contract is waar iedereen zich aan moet houden. Het bevat je rechten, maar ook je plichten. Rechters kunnen echter de door de regering of het parlement gemaakte wetten niet toetsen aan de overkoepelende Grondwet. Als je wilt procederen moet je naar een Europees gerechtshof. Dat wil Omtzigt veranderen. Hij wil een Nederlands Constitutioneel Hof in het leven roepen: een rechterlijke instantie waar je terechtkunt als je denkt dat bepaalde regelingen of wetten in strijd zijn met het sociaal contract (de Grondwet). Zo kun je nu al zeggen dat de regering zich voor wat betreft de zorg, de bestaanszekerheid en de volkshuisvesting zich niet aan de Grondwet houdt. Er zijn wachtlijsten in de zorg, een groot tekort aan woningen én voedselbanken.

Er is dus veel werk te doen voor de volksvertegenwoordigers van NSC. Laten we hopen dat het aantal halve garen en gelukszoekers binnen NSC meevalt en snel door de mand valt.
Even terzijde: zou Frits Westerkamp, het prototype van baatjesjager, zich bij Omtzigt hebben gemeld? Even zoeken op internet leert me dat hij inmiddels weer wethouder is. Ditmaal in Laren voor de lokale partij ‘Larens behoud’. Voor hoelang?

Kees Zwaan
Hollands Kroon