Column: Gemeentehuis kan onder de hamer

Als bedrijven moeten bezuinigen, dan beginnen ze met het afslanken van hun personeel. Als een gemeente moet bezuinigen dan wordt meteen de rekening gelegd bij de burgers en ondernemers. Is dit niet raar?

Gemeenten krijgen minder geld uit het gemeentefonds en het eerste wat ze doen is de belastingen verhogen, de subsidies verlagen en voorzieningen sluiten, maar de colleges met hun ambtenaren blijven op dezelfde sterkte doorgaan. Wie vertrekken zijn de externen en mensen met een contract voor bepaalde tijd. Maar het gros blijft zitten.

Het college heeft zichzelf een paar jaar geleden de taak opgelegd om te bezuinigen op het personeelsbudget: 2 ton in 2020 en oplopend naar 8 ton in de daarop volgende drie jaar. Maar of hiervan iets terecht komt is de vraag? Zo schrijft het college ‘dat extra personeel nodig is voor Wmo, jeugdzorg en ruimtelijke ordening en voor tijdelijke opschaling van ICT personeel.’

Ook stelt het college dat ‘de groei van de (tijdelijke) formatie voor de realisatie van vele projecten tijdelijk extra inzet vraagt volgens het zogenaamde mee-ademprincipe.’ Dit klinkt als ‘hier gaat er wat af en daar komt er weer wat bij.’ Bureaucratieën hebben de neiging uit te dijen, zelfs tegen de stroom in. Ze verzinnen eigen regels en procedures om zich zelf in stand te houden. Kijk hoe de jeugdzorg in elkaar zit in ons land: het is om te huilen door de overvloedige regelzucht.

Een goed voorbeeld hiervan is de overheveling van taken van het rijk naar de gemeenten. Je mocht verwachten dat de personeelslasten bij het Rijk zouden afnemen. Geld volgt taak. Niets minder is waar. Het Rijk is zich blijven bemoeien met de maatschappelijke zorg, jeugdzorg en re-integratie van werklozen en dus bleef het personeel zitten en bij de gemeenten kwamen er veel bij.

Wethouder Joke Kruit is bang dat, als het Rijk niet over de brug komt met extra geld, dat ze moet besluiten de OZB flink te verhogen of ze moet snijden in zorg, welzijn, sport en cultuur. Wat ze had moet zeggen: laten we eerst kijken naar onze eigen organisatie: wat is absoluut noodzakelijk wat we doen en wat niet.

De vraag moet zijn: hoeveel geld kan onze gemeente besparen door overbodige regels en procedures te schrappen. Beleidsarm wordt het nieuwe motto: geen nieuwe fratsen meer; voorlopig is soberheid troef.

Thuiswerken is bij de gemeente algemeen geworden. We zien dit bij veel organisaties. Kantoren worden afgestoten. Video conferences zijn gewoon geworden. Ambtenaren zijn kampioen thuiswerkers. Het gemeentehuis komt in een te ruim jasje te zitten. Waarom niet zoeken naar een kleinere behuizing? Brengt een flinke besparing op.   

We zien bedrijven die zwaar getroffen worden door de corona-crisis, werknemers ontslaan, hoe sneu dit ook is. De gemeente is niet anders dan een politiek gedreven organisatie, in feite ook een bedrijf met werknemers. Het is dan raar dat de rekening van de financiële tekorten neergelegd wordt  bij bedrijven en burgers.

Leaner en meaner heet dit in ambtelijke proza. Of anders gezegd: ambities afschalen; wat niet echt nodig is doen we niet meer, met minder personeel presteren we niet slechter. Laat de wethouder financiën eerst naar de eigen organisatie kijken voordat ze overweegt (als voorbeeld) de bibliotheek en de dorpshuizen af te schaffen.

Het is mij te gemakkelijk dat gemeenten meteen beginnen te roepen dat ze zwembaden en bibliotheken en buurthuizen moeten sluiten als het Rijk niet met extra geld komt. Onderzoeken laten zien dat veel te veel geld gaat zitten in de overhead van organisaties. Neem de gemeente zelf: organisatie en bestuur kost Schagen 7,1 miljoen euro.

Gemeenten kunnen beter inzetten op verbreding van hun belastinggebied zodat ze meer inkomsten kunnen binnenhalen en daarmee ook meer autonomie. De inkomstenbelasting kan dan navenant naar beneden. En dit: betrek de bevolking veel meer bij het beleid: als er bezuinigd moet worden, laat de burgers en ondernemers aangeven waar dit kan.

Eugeen Hoekstra