Column: Filicide

Kortgeleden vermoordde een vader zijn twee kinderen en tegelijkertijd pleegde hij zelfmoord door met zijn auto in het water te rijden. Hij meldde van tevoren dat ze gedrieën naar het ‘paradijs’ zouden gaan. Als zo’n plaats bestaat, dan zal hij er beslist niet voor in aanmerking komen. Dat zal de hel wel worden als die bestaat. De man pleegde zijn daad uit wraak: om de moeder van de kinderen te ‘straffen’. De meeste media gebruiken hier het woord ‘gezinsdrama’ of ‘familiedrama’ voor. Waarom omschrijven ze deze gruwelijke gebeurtenis niet als kindermoord?

De laatste tijd hoor je veel over ‘femicide’, oftewel vrouwenmoord als een man zijn vrouw om het leven brengt. Ook voor het vermoorden van eigen kinderen bestaat een woord: ‘filicide’. Filicide wordt echter door de media omschreven als gezinsdrama. Deze woordkeuze is niet neutraal, maar een manier om een bepaalde ‘publieks’ interpretatie van de gebeurtenis als het ware te ‘sturen’. Het is niet alleen een verzachtende uitdrukking (eufemisme) maar ook een vorm van ‘framing’ en legt de nadruk op het verschrikkelijke voorval in plaats van op de daad zelf. En dat zou kunnen leiden tot verzachtende omstandigheden tijdens een strafrechtproces. Dat is in dit geval niet mogelijk omdat de dader zichzelf ook van het leven heeft beroofd.

Door het woord ‘drama’ te gebruiken, wordt de gebeurtenis neergezet als een fatale, noodlottige situatie, in plaats van moord of doodslag. In plaats van de dader neer te zetten als een meedogenloze crimineel, wordt deze omschreven als iemand die psychisch leed, onder grote druk stond of radeloos handelde. Het is hem, met andere woorden, niet helemaal aan te rekenen. Hij handelde in een vlaag van verstandsverbijstering. Dat kan wel leiden tot enige sympathie voor de dader en minder aandacht voor de slachtoffertjes. Mannelijke daders worden vaak geportretteerd als ‘vaders die bezweken onder stress’, waarbij de nadruk ligt op externe factoren zoals werkdruk, relatie- of psychische problemen.

Die framing is niet onschuldig. Wanneer filicide (je eigen kinderen vermoorden) als een ‘familieprobleem’ in plaats van als een kindermoord wordt geframed, wordt minder aandacht besteed aan de onderliggende, structurele oorzaken, zoals bijvoorbeeld voorafgaand zogenaamd ‘huiselijk geweld’, tekortschietende begeleiding, lage uitkering, armoede, schulden, werkloosheid en wat dies meer zij. Bovendien richten de media zich vaker op de situatie van de dader dan op die van de slachtoffers, waardoor minder nadruk ligt op de bescherming van kinderen en vrouwen, die tegen die misdaden beschermd zouden moeten worden. De manier waarop een misdaad wordt geframed in de media kan ook invloed hebben op hoe rechters, beleidsmakers en het publiek erop reageren. Een framing als ‘gezinsdrama’ kan zelfs leiden tot lichtere straffen of minder goed beleid ter preventie van huiselijk geweld. Kindermishandeling en mishandeling van de partner aanduiden als ‘huiselijk geweld’ heeft hetzelfde effect. Het is een verzachtende uitdrukking en framet het als een probleem van het gezin in plaats van een criminele daad van een dominante vader c.q. echtgenoot met losse handjes.

Ik pleit er dan ook voor om expliciete woorden zoals ‘kindermoord’, ‘kinderdoding’ of ‘filicide’ te gebruiken om de ernst van de gebeurtenis duidelijk te maken en om de slachtoffers centraal te stellen, in plaats van de dader. En huiselijk geweld zou betiteld moeten worden als vrouwen- en kindermishandeling. Dat zou bij kunnen dragen aan een beter begrip van de onderliggende, structurele oorzaken van deze misdaden tegen vrouwen en kinderen. Als we de oorzaken kennen kan er iets in de preventieve sfeer aan gedaan worden. Voor de kinderen en de ongelukkige moeder in Beerta is het helaas te laat…