Column: Decentralisatie is volledig mislukt

De decentralisatie van de zorg naar de gemeenten is mislukt. Drie voorbeelden: de jeugdzorg is voor veel ouders en kinderen een jammerdal geworden. Verworden tot postcodezorg waar de gemeentegrens bepaalt dat het ene kind betere zorg krijgt dan het andere. Kinderombudsman Margrite Kalverboer pleit voor meer centrale aansturing van de jeugdzorg.

Het tweede voorbeeld is dat er landelijke richtlijnen komen voor het aan het werk helpen van arbeidsgehandicapten. De gemeenten doen te weinig en dus komen er uniforme regels. 

Het derde voorbeeld is de landelijke invoering van het abonnementstarief voor Wmo-voorzieningen van 17,50 euro. Dit tarief staat haaks op de decentralisatie van taken naar gemeenten en op het uitgangspunt van de Wmo van eigen verantwoordelijkheid en zelfredzaamheid van inwoners.

Zeg maar dag tegen de decentralisatie: het rijk trekt de regie weer naar zich toe. Eigen kracht, eigen regie, zelf gelukkig worden. Leuk bedacht, maar dramatisch mislukt.

Wat echt nodig is dat het doelgroepenbeleid moet terugkomen. Met maatwerk is niets mis maar met het plakken van pleisters red je het niet. Doelgroepenbeleid is niet van deze tijd zeggen sommige politieke partijen nog steeds, maar bijvoorbeeld jongeren en ouderen hebben wel een aparte aanpak nodig. Deze moet toch op iets zijn gestoeld: zonder samenhangende visie raakt men snel de weg kwijt.

Het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) laat weten dat de groep zorgafhankelijke mensen niet kleiner is geworden na de overheveling van zorgtaken naar de gemeenten. Dit klinkt niet als een verrassing. De zorg is alleen maar ingewikkelder geworden. Bij wie moet je zijn om aan hulp te komen? Velen weten het niet en overal zijn de regels en voorwaarden anders, waaronder eigen bijdragen.

De eigen bijdragen zijn een eigen leven gaan lijden. Voor veel mensen komen eigen bijdragen neer op een soort lening van de gemeente die je vier wekelijks aflost totdat je je scootmobiel of rolstoel hebt afbetaald. De gemeente als bank – wie had dit ooit voor mogelijk gehouden. Gelukkig komt hieraan een einde op 1 januari 2019.

Neem de jeugdzorg. Opmerkelijk is ook dat de vraag naar jeugdzorg is toegenomen (met zeven procent) terwijl de gemeenten minder geld krijgen van het Rijk. In de Tweede Kamer wordt gesproken om met het aanbesteden van de zorg te stoppen. Het is cliëntonvriendelijk omdat de cliënt om de zoveel jaar te maken krijgt met een nieuwe thuishulp of dat de specialistische hulp voor kinderen ophoudt.

Het aansporen van hulpbehoevende mensen om een beroep te doen op hun eigen netwerk heeft nauwelijks effect, zeggen onderzoekers van de Universiteit van Amsterdam en de Universiteit voor Humanistiek. Het streven van de overheid en hulpverleners de burger ‘in zijn kracht zetten’, is volgens de onderzoekers zelfs schadelijk: het ontbreekt kwetsbare mensen vaak aan een hulpvaardig netwerk, zodat zij het idee hebben dat zij tekortschieten.

Er is voldoende bewijs dat de decentralisatie is mislukt. Heel veel mensen krijgen de zorg niet die ze nodig hebben en arbeidsgehandicapten zien hun baankansen verdwijnen door ze uit de sociale werkbedrijven te gooien. Het alternatief, werken bij een reguliere werkgever, bestaat meestal uit kortdurende banen.

Eugeen Hoekstra