Column: Decentralisatie heeft niemand gelukkig gemaakt

In 2015 is de verzorgingsstaat naar de gemeenten overgeheveld in de verwachting dat hierdoor mensen betere en  snellere hulp zouden krijgen is naar mijn mening mislukt. Het eerlijke verhaal was zieke mensen de wacht aan te zeggen, dat ze enige ziektelast maar moeten accepteren, de buurman prima in staat is om hun billen te wassen, een paracetamol wonderen doet tegen de rugpijn en praten met je buurvrouw je pardoes van je depressie afhelpt. 

Het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) laat weten dat de groep zorgafhankelijke mensen niet kleiner is geworden na de overheveling van zorgtaken naar de gemeenten. Dit klinkt niet als een verrassing. De zorg is alleen maar ingewikkelder geworden. Bij wie moet je zijn om aan hulp te komen? Velen weten het niet en overal zijn de regels en voorwaarden anders, waaronder eigen bijdragen.

Neem de jeugdzorg. Is na de overheveling naar de gemeente ‘postcodezorg’ geworden: in de ene gemeente krijg je wel de zorg die je nodig hebt en in de andere gemeente niet. Een wezenskenmerk van de decentralisatie. Juist dit kenmerk deugt niet.

Sinds jeugdzorg op het bordje van de gemeenten terecht is gekomen is het misgegaan. De jongeren krijgen niet de zorg die ze nodig hebben omdat de gemeente die bepaalde zorg onvoldoende hebben ingekocht. Opmerkelijk is ook dat de vraag naar jeugdzorg is toegenomen (met zeven procent) terwijl de gemeenten minder geld krijgen van het Rijk.

Daardoor proberen gemeenten de zorg zo goedkoop mogelijk in te kopen. De consequentie daarvan is dat wachtlijsten zijn toegenomen en er steeds minder tijd is per kind. En dan hebben we nog de uitdijende wachtlijsten bij de GGZ en Veilig Thuis, die strijdt tegen kindermishandeling en huiselijk geweld, is aangeschoten wild geworden sinds de gemeenten er over denken deze instelling weg te halen bij de GGZ. 

De decentralisatie kon alleen maar slagen als de mantelzorg de professionele zorg voor een flink deel overneemt. Zo kunnen we de zorgkosten naar beneden krijgen.

Het aansporen van hulpbehoevende mensen om een beroep te doen op hun eigen netwerk heeft nauwelijks effect zeggen onderzoekers van de Universiteit van Amsterdam en de Universiteit voor Humanistiek.

Het streven van de overheid en hulpverleners de burger ‘zelfredzamer’ te maken, is volgens de onderzoekers zelfs schadelijk: het ontbreekt kwetsbare mensen vaak aan een hulpvaardig netwerk, zodat zij het idee hebben dat zij tekortschieten.

De participatiewet is een gedrocht geworden met name voor arbeidsgehandicapten. De toenmalige PvdA-minister Lodewijk Asscher wist het zeker: de sociale werkplaatsen kunnen op slot en de arbeidsgehandicapten kunnen lekker gaan werken bij een gewone baas.

We weten immers hoe dit is afgelopen. De sociale werkplaatsen zijn een sterfhuisconstructie geworden voor verdienende arbeidsgehandicapten. Ze komen er niet  in. Alleen voor de zwaar gehandicapten wier arbeid geen loonwaarde heeft is nog plaats.

Opvallend nieuws in dit verband is het pleidooi van Lilian Marijnissen van de SP en Hans de Boer van VNO-NCW om de sociale werkplaatsen weer open te stellen voor arbeidsgehandicapten. Samen roepen zij het kabinet op om de sociale werkplaats een tweede leven te geven. De Sociaal-Economische Raad  waarschuwde in 2016 dat de ‘sterfhuisconstructie’ van de sociale werkplaatsen tot problemen zou leidden.

Er is voldoende bewijs dat de decentralisatie is mislukt. Heel veel mensen krijgen de zorg niet die ze nodig hebben en arbeidsgehandicapten zien hun baankansen verdwijnen door ze uit de sociale werkbedrijven te gooien.

Eugeen Hoekstra