Column: De koffieautomaat

De eenzaamheid onder mensen is zo groot, dat het een maatschappelijk probleem is geworden dat niet met individuele acties kan worden bedwongen. Nog steeds lees ik initiatieven van club hier en vereniging daar om eenzame mensen uit hun bubbel te halen. Goed bedoeld, maar wat nodig is is het wegnemen van structurele tekortkomingen in onze samenleving. De mens moet weer centraal staan. Het omzien naar elkaar moet bovenaan staan als we het hebben over de leefbaarheid in stad en wijk.

Ik lees op een website over eenzaamheid dat je het zelf in de hand hebt om van die eenzaamheid af te komen. Gevolg van deze redenering is dat, als je hulp afslaat je klaarblijkelijk het prima vindt dat je eenzaam bent.

Wie eenzaam is moet zelf het initiatief nemen is de boodschap. Doe je het niet dan ligt de eenzaamheid vooral aan jezelf. Het is de omgekeerde redenering van een samenleving die geen geduld heeft met mensen die zich anders gedragen dan ‘normale mensen’. Ongeduld, dan moet je het zelf maar weten, noem ik een van de grootste kwalen waaraan onze samenleving lijdt. 

Een van de oorzaken van eenzaamheid ligt bij het excessieve gebruik van sociale media. Gemiddeld kijken we 221 keer per dag op onze telefoon. Wat zijn we daardoor kwijtgeraakt? De uren die je append, chattend en scrollend op je telefoon doorbrengt, zijn uren die je ook kunt besteden aan degene die naast je op de bank zit. Collega’s sturen elkaar mails terwijl ze in hetzelfde gebouw werken.

Door de coronacrisis is duidelijk geworden hoe belangrijk de koffieautomaat is in het bedrijf als trefpunt. Huidhonger is een gevleugeld woord geworden en legt ons verlangen naar aanraking bloot en dat we elkaar in de ogen kunnen kijken.

Maar wat nodig is is de samenleving afhelpen van het neoliberale gedachtengoed dat onze samenleving heeft doordesemend. Door zelfredzaamheid als verdienmodel te propageren, vallen sukkels die het niet goed redden af. Rouwen, prima, maar dat moet niet lang duren. Langdurig ziek, langzamerhand komen steeds minder mensen bij je langs. En armoede dompelt je in eenzaamheid.

Mensen zien elkaar niet als medemens, maar als collega’s, rivalen of concurrenten. We helpen elkaar als we er zelf wijzer van worden. Gebeurt dit niet, dan verlies je je zogenaamde vrienden en lig je er uit. Eenzaamheid is je deel: de verbinding die je met velen had, is verbroken. Opeens gaat bij jou de telefoon niet meer over en word je niet meer geappt.

De week van de eenzaamheid doet niets af aan de oorzaken van de eenzaamheid. Hertz wijst naar de premier van Nieuw-Zeeland Jacinda Ardern, die zegt hoe het anders en beter kan. Zij kondigde een jaar geleden aan dat haar regering niet langer alleen groei en productiviteit leidend laat zijn in het begrotingsbeleid, maar ook zachtere maatstaven als het welzijn van de bevolking en het gevoel van verbondenheid. Wie iets wil doen tegen de eenzaamheid moet kiezen voor een echte humane samenleving.

Eugeen Hoekstra