Column: Boze Boeren Beweging

We zagen het vorige week. Een massale optocht van grote trekkers richting Veluwe. De boeren zijn boos. En terecht. Ze worden ongenadig gemanipuleerd door de machthebbers. De overheid heeft zelf de stikstofproblematiek gecreëerd en presenteert de rekening nu aan de boeren. Want boeren zijn decennialang gedwongen om alles groter en intensiever te doen. Grotere stallen, meer vee. Meer regels en grote kosten resulterend in hoge schulden. Alles om in de markt mee te kunnen doen en een aanvaardbaar inkomen te kunnen genereren. Veel boeren moesten dan ook noodgedwongen stoppen en zijn wat anders gaan doen.

En nu is het aan de overheid om een oplossing voor het vastgelopen beleid  te bedenken. Inmiddels is een partij die in de Tweede Kamer opkomt voor boerenbelangen  (BBB). Dat boeren in de verdrukking komen en het kind van de rekening zijn is niet nieuw. In de jaren zestig was het de boze boer Hendrik Koekoek die ook zo’n partij oprichtte. De Boerenpartij. Oude tijden lijken te herleven. Grote demonstraties in het hele land en trekkers op de snelweg. Het is niet de eerste keer dat boeren in opstand komen. En het zal ook wel niet de laatste keer zijn.

Iemand die in Hollands Kroon heeft gewoond, de Middenmeerder boer Sicco Mansholt stond aan de wieg van het huidige vastlopende agrarische systeem. Hem werd vlak na de Tweede Wereldoorlog gevraagd om minister van Landbouw te worden. De hongerwinter had een grote impact op de Nederlandse bevolking gehad. Nooit meer honger lijden was het devies. De voedselvoorraad was nog ontoereikend en ook na de oorlog werd honger geleden. Daar moest een einde aan komen. Mansholt moest er voor zorgen dat de Nederlandse bevolking genoeg te eten kreeg. Er was een gebrek aan van alles als gevolg van de jarenlange oorlog. Er kwamen wel schepen met graan vanuit Amerika naar Nederland, maar dat was niet genoeg. Mansholt vond dat er veel meer voedsel op eigen grond geproduceerd moest worden. Veel boerenbedrijfjes waren volgens hem veel te klein om optimaal te produceren. Daarom bedacht hij maatregelen die moesten zorgen voor schaalvergroting zodat grote boeren op een efficiëntere wijze gewassen konden telen. Het gebruik van kunstmest werd flink gepromoot en stallen wilde hij zo groot mogelijk zodat er veel vee kon worden gehouden. Alles om de productie van voedsel op een hoger peil te brengen.

Er waren toen al veel tegenstanders die wezen op de kwalijke gevolgen van Mansholt’s beleid dat niet alleen slecht zou uitpakken voor de dieren en het milieu, maar ook voor de boeren zelf. Zo vonden tegenstanders van zijn beleid dat hij  ‘de kleine boertjes de fabriek in jaagde’. Veel kleine boeren moesten noodgedwongen hun bedrijf beëindigen. Boerenbedrijven werden steeds groter en intensiever. Je zou kunnen spreken van industriële landbouw en veeteelt. Sinds de jaren vijftig is dan ook de gemiddelde oppervlakte van een agrarisch bedrijf van 5,7 hectare naar 32,5 hectare gegroeid. Melkveehouders hadden in de jaren vijftig gemiddeld 13 koeien en nu 160. En het houden van varkens is vanaf die tijd van gemiddeld slechts 7 varkens naar nu -schrik niet- gemiddeld 1600 varkens gegaan. Al die jaren zijn er veel boeren mee gestopt omdat ze het niet meer konden bijbenen. Het ‘afpakken’ van boerenbedrijven door de overheid is dus al tientallen jaren een feit.

Het beleid van schaalvergroting en prijsbeheersing zette Mansholt op Europees niveau door als Commissaris. Hij was een uitgesproken voorstander van een economisch verenigd Europa, wat hem de bijnaam ‘Mister Europa’ opleverde. Toch had hij aan het einde van zijn leven grote spijt van van zijn beleid. Als oude man biechtte hij dat op aan journalist Frank Westerman, de schrijver van ‘De Graanrepubliek’. Hij geeft dan toe dat de schaalvergroting en de intensieve landbouw hadden gezorgd voor een verslechtering van het milieu. Bovendien betreurde Mansholt het dat veel kleine boeren noodgedwongen hadden moeten stoppen. Hij had ze meer in bescherming moeten nemen, verzuchtte hij. Maar ja, hij kon de klok niet terugdraaien.

De schaalvergroting en de intensivering van het boerenbedrijf zijn sinds zijn ontboezemingen gewoon doorgegaan. De boeren konden niet anders. Noodgedwongen moesten ze er wel aan mee te doen. Grotere stallen, duurdere machines. Meer vee, snellere tractoren. Maar ook hogere hypotheken. De boeren deden alles om zich te kunnen aanpassen aan het ‘moderne’ agrarische systeem en zitten nu met de gebakken peren. Zij krijgen er nu de schuld van dat ze de natuurgebieden verpesten met de uitstoot van teveel stikstof.

Hoog tijd voor een ander geluid. Hoog tijd voor boeren die het anders willen doen en daar de steun van de politiek voor krijgen. Want het is echt mogelijk om op een natuurvriendelijke manier te produceren. Kleinere stallen, minder vee en meer weiland. Laat de koeien lekker poepen en plassen op het weiland zoals vanouds. Dat scheelt veel stikstof en bovendien verfraaien die beesten het landschap ook nog. En de boeren? Die worden weer blij. En de BBB wordt omgedoopt tot de Blijde Boeren Beweging…