Column: Blue monday

Het afgelopen jaar hebben er meer jongeren zelfmoord gepleegd dan het jaar ervoor. Er lijkt een verband te zijn met de Corona-maatregelen. Scholen en horecagelegenheden waren langere tijd gesloten. Feesten en festivals konden niet plaatsvinden. Jongeren werden ernstig belemmerd in hun ‘normale’ functioneren op het sociale vlak. In de psychologie wordt dat ‘sociale deprivatie’ genoemd. Een noodzakelijk Iets dat kinderen en jongeren nodig hebben om zich normaal te ontwikkelen werd ze door overheidsmaatregelen ontnomen met allerlei negatieve gevolgen vandien die blijkbaar zelfs tot zelfmoord kunnen leiden. Jongeren die nog maar net aan hun leven zijn begonnen zien het niet meer zitten en stappen eruit.

Ik vraag me af hoeveel jongeren zich op de meest depressieve dag van het jaar, blue monday, van het leven zullen beroven. Het is juist die ene maandag in januari dat vaak duidelijk wordt dat alle goede voornemens die in de eindejaarsroes van 2021 zijn genomen, niet zijn waargemaakt. De feestdagen- of Corona kilo’s zitten er nog steeds aan en de nicotine pleisters hebben niet gewerkt. Je bent weer gaan roken en snacks gaan eten. Goede voornemens waren gemakkelijk te nemen. De uitvoering bleek des te moeilijker. En nu begin je je te realiseren dat alle pogingen voor niets waren. Ze waren zinloos. Je wordt er moedeloos en depressief van. Je zit bij de pakken neer en vraagt je af of je het ware geluk ooit zult vinden. In een maatschappij die grotendeels draait om materieel geluk en geld tel je pas mee als je aan het dominante consumentisme mee kan doen.

Als je denkt gelukkig te kunnen worden door een miljoenenjacht te kopen en er een paar keer per jaar mee rond te varen is het meestal niet genoeg dat je vrouw er groen licht voor geeft:  ‘als je dat zo graag wilt koop hem dan maar’. Je bent van je financiële draagkracht afhankelijk. Niet iedereen heeft miljoenen op de plank liggen. Je moet behoren tot de klasse van miljonairs en -miljardairs. In contrast met die kleine bevoorrechte groep zijn er Nederlanders die zich al gelukkig zouden voelen als ze geen gebruik meer hoeven te maken van de voedselbank. Zoiets kleins kan al het verschil maken tussen geluk en depressie. Een miljonair maak je niet blij met een tientje, een bedelaar wél. Zojuist hoor ik op het journaal dat de tien rijkste mannen op de aarde hun vermogen tijdens de corona pandemie hebben verdubbeld terwijl er in diezelfde tijd 160 miljoen mensen meer in armoede zijn gedompeld.

Zelfmoord is één van de psychosociale gezondheidsindicatoren, naast huiselijk geweld, drugsgebruik, uitval in het onderwijs en het aantal gedetineerden. In een land waar de vermogensverschillen groot zijn, zijn de gevangenissen overvol, het aantal jongeren zonder diploma groot en vrouwenmishandeling aan de orde van de dag. Er is een verband tussen grote verschillen in financiële draagkracht en de mate van (on)geluk en (on)gezondheid. Onderzoek wijst uit dat de vermogens ook in Nederland zeer ongelijk verdeeld zijn. Die ongelijkheid wordt in de economie uitgedrukt met de Gini-coëfficiënt. Als alle vermogens gelijk verdeeld zouden zijn over de Nederlandse bevolking zou dat getal 0 bedragen. Als het gehele vermogen geconcentreerd zou zijn bij slechts één persoon (bijvoorbeeld mevrouw de Carvalho-Heineken) zou dat getal 1 zijn. De Gini-coëfficiënt in Nederland is 0,8 en dat betekent dat in ons land de vermogensongelijkheid gigantisch is en zelfs het grootst is van Europa! Die ongelijkheid neemt nog steeds toe en dat betekent dat het aantal zelfmoorden ook zullen toenemen.

Vrouwenmishandeling ook. En de gevangenissen zullen nog voller worden. Kortom, de gezondheid van de Nederlandse bevolking zal nog verder achteruit gaan. Je zou er depressief van worden.
Niet iedereen in onze samenleving is zo gelukkig alles te kunnen kopen wat hij nodig heeft om gezond te blijven. Gezondheid is verhandelbaar als product.  Alles moet tegenwoordig worden gekocht: ook immateriële zaken. Aan alles hangt een prijskaartje. We leven in een maatschappij waarin minvermogenden zich niet kunnen veroorloven goede voeding te kopen. Een abonnement op de sportschool zit er ook niet in. Er zijn zelfs minvermogenden die op deze koude januaridagen de verwarming uitzetten omdat ze het dure gas niet kunnen betalen. Ze zijn er moedeloos van geworden en sommigen zien het niet meer zitten. Ze worden overmand door uitzichtloosheid en neerslachtige gevoelens. En dan is het opeens blue monday, de meest depressieve dag van het jaar, zegt men…

Kees Zwaan